Op elke straathoek een e-bike: De opmars van deelvervoer

Gemiddeld staat een auto in Nederland 23 uur per etmaal stil. Niet gek dus dat verschillende partijen de handen ineen hebben geslagen om autodelen een boost te geven. In het kader van de Green Deal Autodelen II spraken organisaties uit het bedrijfsleven, de overheid en ngo’s de ambitie uit om in 2021 een netwerk van 100.000 deelauto’s te hebben en het aantal autodelers te laten groeien tot 700.000. In maart 2021 waren er 87.825 deelauto’s, ruim 73.000 meer dan in 2015, en 971.000 autodelers. 13 procent van de deelauto’s in Nederland rijdt elektrisch, tegen 3,1% van het totale wagenpark in 2021. Autodelen groeit het snelst in stedelijke gebieden, met Utrecht en Amsterdam als koplopers.

Gaat autodelen hard?

Maar uit onderzoeken blijkt dat het nog niet snel gaat en dat deelauto’s minder worden gebruikt dan verwacht. Bijna een miljoen mensen hebben zich ooit ingeschreven bij een deelautodienst, alleen gebruikt 80 procent er nooit een. In 2021 bleek dat 200.000 mensen in de voorgaande drie jaar minimaal één keer een deelauto hadden gebruikt. Dat komt neer op 2 procent van de mensen met een rijbewijs in Nederland. Van alle autoritten gebeurt slechts 0,02 procent met een deelauto en dat aandeel neemt volgens het Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid (KiM) sinds 2014 niet toe. Van de actieve autodelers gebruikt ruim de helft de deelauto hooguit een paar keer per jaar, vaak ten koste van het openbaar vervoer. De beoogde daling van het autobezit door de deelauto is volgens het KiM verwaarloosbaar. In 2015 was nog de verwachting dat autodelen interessant zou kunnen zijn voor 20 procent van de automobilisten.

Markt en aanbieders

De Europese omzet in de autodeeleconomie bedraagt dit jaar naar verwachting zo’n 4 miljard euro. De komende jaren wordt een groei verwacht van ruim 8 procent per jaar. Tegen 2026 zal de omzet in Europa de 6 miljard euro belopen, met bijna 20 miljoen gebruikers. Hoewel de opmars van autodelen hier niet vlot verloopt, loopt Nederland met 2 procent gebruikers onder rijbewijshouders wel voorop ten opzichte van de rest van Europa. Gemiddeld komt het aantal gebruikers van deelauto’s op 1,8 procent uit, wat in 2026 naar 2,3 procent zou stijgen.

Marktleider in Nederland is sinds april 2022 deelautoplatform MyWheels met ruim 2.500 auto’s. MyWheels ontstond in 1993 als particulier initiatief en is nu onderdeel van The Sharing Group. Andere grote aanbieders van deelauto’s in Nederland zijn Greenwheels, Share Now en SnappCar. Greenwheels werd in 1995 opgericht in Rotterdam. Tegenwoordig heeft auto-importeur Pon er een substantieel belang in. Share Now is een Duits autodeelbedrijf, ontstaan uit de fusie van Car2go en DriveNow. Het behoort tot de Free2Move-divisie van autoconcern Stellantis. SnappCar startte in 2011 en werd toen opvallend genoeg voor het grootste deel gefinancierd door crowdfunding.

Fietsen en scooters gaan harder

Terwijl de deelauto nog geen onverdeeld succes is, is de deelfiets dat wel. Naar schatting telde Nederland in 2020 27.500 deelfietsen. Verreweg de grootste aanbieder is de NS: bijna 75 procent van alle deelfietsen in ons land is een OV-fiets. Er zijn echter ook andere aanbieders, variërend van het lokale Cykl in studentenstad Wageningen tot de mondiale speler Donkey Republic.

Ook deelscooters zijn erg populair in ons land. In de periode 2019-2020 is het aanbod met bijna 800 procent gestegen, naar 5650 deelscooters in 2020. Daarmee is Nederland de snelst groeiende deelscootermarkt van de wereld, maar ook elders maakt het vervoermiddel een opmars. Deelscooters van aanbieders als GO Sharing, Felyx en Check zijn vaak free floating, wat betekent dat je de scooter overal kunt achterlaten na gebruik. Dat maakt scooterbezit mogelijk overbodig, bovendien kunnen autoritten plaatsmaken voor (elektrische) scooterritten. Aanbieders hopen zelfs dat deelscooters autobezit en -gebruik ten dele overbodig maken. Een aanbieder zegt daarover: ‘We hebben onderzoek gedaan: 39 procent van de autoritten is korter dan twee kilometer. Daar zijn wij een alternatief voor.’ Dat kan een groot deel van de populariteit van deelscooters verklaren.

Een opvallende groeier is GO Sharing. Dit Nederlandse bedrijf begon in 2019 met deelscooters in Eindhoven. Amper twee jaar later was het al actief in dertig Nederlandse regio’s, plus in België, Duitsland, Oostenrijk, Italië en Turkije. Het heeft inmiddels een vloot van 10.000 lichtgroene elektrische deelscooters, niet te verwarren met de donkergroene van Felyx. Go Sharing werkt toe naar een landelijke dekking. Sinds de oprichting is het in een jaar uitgegroeid tot het grootste deelsysteem van de Benelux, aldus directeur Raymon Pouwels.

Geen winst, wel investeringen

Het verdienmodel van bedrijven als GO Sharing en aanbieders van andere deelvoertuigen is dat je betaalt voor gebruik. Vaak kun je een voertuig boeken, vinden en starten met een app, waarbij je een bedrag betaalt per gereden kilometer of via een abonnement. In 2020 was nog geen enkel deelscooterbedrijf winstgevend, want de service uitbreiden en verbeteren is kostbaar. Toch wist GO Sharing in 2019 een investering van 10 miljoen euro van de investeringstak van Rabobank te bemachtigen en een jaar later 50 miljoen van miljardair Robert van der Wallen. Felyx ontving ook investeringen, maar wil niet zeggen van welke partijen. Wel stelde het in 2020 het eerste deelscooterbedrijf in Nederland te zijn dat break-even draaide. De deelscooters van Check kregen een kapitaalinjectie van 10 miljoen euro van onder meer de investeringstak van auto-importeur Pon.

Winstgevendheid van deze bedrijven is afhankelijk van de mate waarin de scooters aanslaan bij het grote publiek. Go Sharing kondigde onlangs aan zich terug te trekken uit 33 van 45 steden waarin zij actief zijn. Het gebruik is te laag, waardoor Go Sharing de operatie niet kan onderhouden. In hoeverre het gebruik van deelscooters aan zal slaan in de resterende steden moet nog blijken. Regelgeving is daarbij van groot belang; zo kan een helmplicht de bereidheid om een scooter te huren negatief beïnvloeden. Overlast door verkeerd geparkeerde scooters kan een probleem zijn voor de acceptatie van de voertuigen door beleidsmakers. Maatschappelijke weerstand maakt het lastig om vergunningen te verlenen. Andersom is de vernieling van deelscooters en -fietsen ook voor de aanbieder soms reden om zich terug te trekken uit een bepaalde stad. 

Ondanks de wankele start, groeit de markt in deelfietsen en deelscooters hard. Dat geldt in mindere mate voor deelauto’s. Wel is het mogelijk dat het autogebruik afneemt dankzij deelfietsen en -scooters. Het delen van vervoersmiddelen is een van de oplossingen voor een duurzame toekomst.