Pensionado in het buitenland? Let op uw testament!

Stoppen met werken en dan in het druilerige Nederland blijven? Er is een groep Nederlanders die dat niet ziet zitten. Zij vestigen zich blijvend in het buitenland om te genieten van hun pensioen.

Zou u dat ook wel willen? Let dan op. Er zijn veel zaken waar u op moet letten als u in het buitenland gaat wonen. Eén daarvan is de vraag of uw vermogen bij uw overlijden nog wel vererft zoals u dat bedacht had. Hoe zit dat? Wij vragen het professor mr. dr. Mathijs ten Wolde, hoogleraar Internationaal Privaatrecht aan de Rijksuniversiteit Groningen.

Emigratie gaat vaak geleidelijk

Stel u bent een succesvol ondernemer. U hebt net de dagelijkse leiding van uw bedrijf aan uw beide kinderen overgedragen. U bent een fervent golfer en heeft daarom samen met uw partner een villa gekocht in de Algarve (Portugal). U verblijft aanvankelijk enkele maanden per jaar in Portugal. Al snel blijkt dat uw zoons het ook wel zonder uw dagelijks advies kunnen. Jammer, maar dat heeft als voordeel dat u minder naar Nederland hoeft terug te komen.

En dan opeens is de emigratie juridisch een feit

Waar het eerst duidelijk was dat u in Nederland woonde, zal er een moment komen waarop dat niet meer zo duidelijk is. En waar u uw gewone verblijfplaats hebt, is onder meer van belang voor het toepasselijk erfrecht.

Maar wat wordt nu onder gewone verblijfplaats verstaan? Ten Wolde legt uit. ‘Iemands gewone verblijfplaats is daar waar hij feitelijk het centrum van zijn leven heeft. Dat is niet per definitie daar waar hij ingeschreven staat. Al is dat wel een aanwijzing daarvoor. Ook de duur van het verblijf is voor het bepalen van dat centrum een belangrijk criterium.’

Terug naar het voorbeeld. Met uw verblijf van enkele maanden per jaar in Portugal, woonde u nog steeds in Nederland. Maar het kan dus zijn dat u uw gewone verblijfplaats ongemerkt verplaatst heeft naar Portugal. Een paar kleine veranderingen in uw leven kunnen dit al veroorzaken.

Wat is het belang van de gewone verblijfplaats?

Maar wat betekent dit voor uw in Nederland opgestelde testamenten? Zijn deze wel geldig in Portugal? ‘De antwoorden op deze belangrijke vragen zijn te vinden in de zogenaamde regels van internationaal privaatrecht’, aldus Ten Wolde. ‘Zowel de Nederlandse als Portugese regels van internationaal privaatrecht passen het recht van de laatste gewone verblijfplaats op de vererving toe.’

Vertalen wij dat naar het voorbeeld dan is uw laatste gewone verblijfplaats dus in Portugal. Uw Nederlandse testament wordt ineens beheerst door Portugees erfrecht. De vraag is dan of uw testament dan nog helemaal goed werkt aangezien het Portugese erfrecht anders werkt.

Een rechtskeuze maakt een einde aan deze onzekerheid

Natuurlijk kunt u specialisten laten uitzoeken in hoeverre uw Nederlandse testament werkt in Portugal. Maar Ten Wolde heeft een eenvoudig advies: ‘U kunt een keuze voor Nederlands recht uitbrengen. Daarvoor is wel vereist dat u de Nederlandse nationaliteit bezit. Omdat het een aanvulling op uw Nederlandse testament betreft, verdient het de voorkeur deze rechtskeuze bij uw Nederlandse notaris te doen.’ Doordat voor Nederland en Portugal dezelfde internationale erfrechtregels gelden, is Portugal gehouden aan deze keuze.

Ten Wolde vervolgt: ‘Maar een rechtskeuze heeft nog een ander belangrijk gevolg. Het voorkomt een discussie met de Nederlandse en Portugese autoriteiten over de vraag waar u uw laatste gewone verblijfplaats had. Het door u gekozen erfrecht gaat namelijk voor dat van uw laatste gewone verblijfplaats.’

Eind goed, al goed?

Met uw rechtskeuze voor het Nederlandse recht is dus duidelijk welk erfrecht van toepassing is. En dus ook wie uw erfgenamen zijn en voor welke erfdelen. Maar dat garandeert nog geen eenvoudige afwikkeling van uw erfenis. Er kunnen meer wettelijke regels op deze afwikkeling van toepassing zijn, bijvoorbeeld de wettelijke regels voor de verkoop van uw Portugese woning.

Bij al deze wettelijke regels moet eerst vastgesteld worden van welk land de regels van toepassing zijn. En het lastige is dat de uitkomst daarvan kan afwijken van die van de regels van erfrecht. Schakel dus tijdig een deskundige in om te controleren of uw testament berekend is op uw specifieke internationale situatie.