In december publiceren we een aantal artikelen die eerder dit jaar in ons magazine zijn verschenen. Omdat we vinden dat ze meer dan de moeite waard zijn om te lezen en het jammer zou zijn als u het artikel eerder hebt gemist. Dit artikel werd oorspronkelijk gepubliceerd in Financial Focus #1 2018.
Iedereen wordt ouder. Ouderen zijn vaak minder mobiel, hebben hulp of hulpmiddelen nodig, maar willen natuurlijk toch op een waardige manier van hun oude dag genieten. De mogelijkheden nemen wat dat betreft elke dag toe. Technologie stelt ons in staat om langer zelfstandig te blijven en comfortabeler in ons eigen huis te wonen. Stop de tijd? Dat niet, maar het vertraagt de jaren wel.
Na een arbeidzaam leven beginnen mensen doorgaans meer tijd thuis door te brengen. Dat wil niet zeggen dat ouderen en gepensioneerden de hele dag achter de geraniums zitten, maar ze zijn simpelweg meer thuis dan voorheen. Dat lijkt triviaal, maar op dit moment vindt er een transformatie plaats: wat een huis een huis maakt, verandert. Huizen worden slimmer. Dat gaat verder dan een op afstand bedienbare thermostaat of een koelkast die zijn eigen inhoud controleert. Er wordt al gewerkt aan huizen waar sensoren kunnen registreren of de bewoner is gevallen.
Huis-tuin-en-keuken
Een huis is uiteraard meer dan een verzameling stenen, maar wat maakt een huis nu een ‘slim huis’? Slimme huizen (of ‘smart homes’, zoals ze vaker worden genoemd) zijn er in verschillende gradaties. Smart homes proberen met behulp van domotica het leven van de bewoners of gebruikers zo aangenaam mogelijk te maken. Domotica bestaat uit (elektrische) apparaten die geautomatiseerd werken. Een schakelklok op een stopcontact is wellicht nog niet zo indrukwekkend, maar een koelkast die zijn eigen inhoud bijhoudt, boodschappen bestelt en bewoners gezonde voedingssuggesties doet, is natuurlijk van een andere orde. Het eerste is iets alledaags en het tweede is een teken van een echt smart home. Dat komt doordat smart homes aan twee zaken moeten voldoen. In de eerste plaats moeten sensoren en andere domotica reageren op commando’s en geautomatiseerd kunnen werken, en in de tweede plaats moeten ze met elkaar in contact staan.
Hoe zit het met privacy?
Een belangrijk onderdeel van smart homes zijn sensoren. Maar in het geval van bewegingssensoren zijn er evidente vooren nadelen als het gaat om privacy. Het is uiteraard fijn dat onmiddellijk kan worden ingegrepen als het systeem oppikt dat een kwetsbare oudere mogelijk is gevallen. Daar komt nog eens bij dat een dergelijk systeem toch een oogje in het zeil kan houden, zonder dat er camera’s aan te pas komen.
Dit zijn voordelen. Een nadeel is echter dat bewegingssensoren, als ze goed werken, een unieke blauwdruk van al het bewegingsgedrag hebben gemaakt van de persoon wiens of wier welzijn en gezondheid ze moeten helpen garanderen. Dat is een heftige inbreuk op de privacy van die persoon. Daar komt nog eens bij dat de apparaten met elkaar verbonden zijn – en dat de apparaten veel gemakkelijker te hacken zijn dan bijvoorbeeld computers of telefoons. Op dit moment ligt een grote hoeveelheid privacygevoelige informatie achter een zwakke slot en grendel.
Praktisch alles in en om het huis waar een taak die normaliter door een mens zou worden volbracht, op geautomatiseerde wijze wordt afgehandeld, heeft betrekking op domotica. Het verschil tussen de schakelklok en de koelkast maakt echter duidelijk dat domotica wel een noodzakelijke voorwaarde voor een slim huis is, maar niet voldoende. Onder een slim huis of smart home wordt een huis verstaan dat is uitgerust met apparaten die via een netwerk met elkaar verbonden zijn (bijvoorbeeld via WiFi, Bluetooth of een vergelijkbaar protocol) en geautomatiseerd taken kunnen volbrengen. Deze apparaten kunnen de temperatuur in huis regelen, een alarmsysteem vormen of mediafuncties vervullen. Ze kunnen bovendien in veel gevallen op afstand worden bestuurd door computers of smartphones en dingen leren waardoor ze hun eigen functies optimaliseren. Een voorbeeld is een thermostaat die leert welke temperatuur de bewoners op een bepaald tijdstip prefereren. Het gaat echter nog verder; smart homes kunnen grote maatschappelijke veranderingen in goede banen leiden en het welzijn van grote groepen mensen verbeteren.
Autonome oude dag
Een groot deel van de westerse wereld vergrijst. Nederland is daarop geen uitzondering. Ook onze bevolkingssamenstelling verandert en de komende jaren zal het aandeel ouderen toenemen. Met de leeftijd komt doorgaans ook een grotere zorgvraag. Maar de mensen die wij of zichzelf tegenwoordig ‘ouderen’ noemen, behoren tot een zelfbewuste en eigengereide generatie. Zoals ze het soms zelf zeggen: ze laten zich niet wegstoppen in een bejaardentehuis. Ze willen zo lang mogelijk zelfstandig blijven wonen. Slimmere huizen en domotica spelen hierbij een essentiële rol. Welzijn en gezondheid gaan hierbij hand in hand; in beide gevallen kunnen smart homes een rol spelen. Het lijkt misschien wat vergezocht dat moderne snufjes kunnen helpen om het welzijnsniveau van mensen te verhogen, maar niets is minder waar. Neem die eerdergenoemde koelkast. Deze slimme koelkast zorgt ervoor dat automatisch boodschappen worden gedaan zodra de voorraad op dreigt te raken. Dit kan gedaan worden door een bezorgdienst, waardoor minder mobiele mensen niet meer naar de supermarkt hoeven.
Zelf je zaakjes kunnen regelen op deze manier vergroot het welzijn. Dat blijkt althans uit onderzoek van het College voor de Rechten van de Mens. Volgens dit onderzoek draait waardigheid, een evidente component van welzijn, voor een belangrijk deel om het behoud van autonomie. Wie zijn autonomie weet te behouden, heeft dus een cruciale voorwaarde voor een goed welzijn vervuld. Smart homes helpen met het vervullen van die voorwaarde.
Was Bill Gates de eerste met een smart home?
Een huis uitrusten met allerlei snufjes spreekt natuurlijk tot de verbeelding. Daarom is het misschien niet zo verwonderlijk dat Bill Gates, toch lange tijd het gezicht van het tijdperk der moderne elektronica, in de jaren negentig een huis liet bouwen dat in veel opzichten een voorschot nam op de smart homes die wij nu leren kennen. Zijn huis, dat hij Xanadu 2.0 noemde en meer dan $120 miljoen waard is, is zelfs naar huidige standaarden futuristisch.
Bezoekers krijgen bij binnenkomst bijvoorbeeld een device waarin ze hun licht- en temperatuurvoorkeuren kunnen instellen. Als ze het zendertje bij zich dragen, worden de kamers die ze binnengaan voor hen ‘op maat’ ingesteld op de juiste temperatuur en met de juiste lichtsterkte. Daarnaast kan muziek worden ingesteld en volgen de speakers de gasten van kamer tot kamer, zodat overal de gewenste muziek wordt gespeeld. Ook kunnen gebruikers de vele hoogwaardige schermen die overal zijn opgehangen, instrueren om bepaalde kunst te laten zien, afhankelijk van smaak en stemming.
Altijd klaarstaan
Niet alleen op het gebied van welzijn, maar ook wat betreft zorg kunnen smart homes veel betekenen voor de generaties die liever een leven lang thuiswonen. Van relatief eenvoudige dingen als een herinnering om medicijnen in te nemen, tot een systeem dat beweging in de gaten houdt. Dat laatste klinkt wellicht vreemd, maar kan levens redden.
Iedereen heeft weleens gehoord van een oudere die een nacht op de vloer heeft moeten liggen omdat na een val hulp onbereikbaar was. De telefoon bleek te ver weg. In smart homes is dit niet meer mogelijk. Daar kunnen nu op strategische plekken connected sensoren worden geplaatst. Kwetsbare of alleenstaande ouderen hebben, net als iedereen, een bepaald bewegingspatroon. Dat kan in kaart worden gebracht, waardoor een opvallende afwezigheid van beweging of een ander patroon, worden geregistreerd en gemeld, bijvoorbeeld bij het verzorgend personeel of bij de familie. Dit kan mensenlevens redden, maar ook zorgkosten besparen doordat verzorgers of familie bijvoorbeeld niet routineus hoeven komen controleren, maar gericht bezoeken kunnen brengen.Smart homes, domotica en het Internet of Things gaan voor grote veranderingen zorgen. Maar niet van het soort dat schoorvoetend moet worden geaccepteerd; het zijn veranderingen die het leven van bijvoorbeeld ouderen juist intact laten. Doordat hun huizen slimmer worden, wordt hun oude dag waardiger en comfortabeler. Die geraniums maken plaats voor geavanceerde technologie in de toekomst.
