Direct naar content
13 min. leestijd
  • Auteur

Vermogende vijftigers bevinden zich in een levensfase waarin niet alleen de eigen financiële doelen aandacht vragen, maar ook die van hun ouders en kinderen. Slimme keuzes bij grote financiële beslissingen verminderen de zorgen en vergroten het plezier.

Veel vijftigers zitten door werk of onderneming in een prettige financiële positie. Ruim een kwart van de Nederlanders heeft na aftrek van schulden meer dan 500.000 euro aan vermogen (inclusief bezittingen zoals woningen), zo laten de cijfers van het Centraal PlanBureau zien.

Veel van hen zitten ruim boven deze grens. Dat maakt hun geldzaken echter niet minder uitdagend, ziet Thijs Melief, manager Specialisten Vermogensplanning van ABN AMRO MeesPierson. Het is namelijk een levensfase waarin niet alleen de eigen financiële keuzes aandacht vragen, maar ook die van kinderen én ouders. ‘Veel mensen in deze leeftijdsgroep werken nog, terwijl ze grootouders worden en vaak in toenemende mate voor hun eigen ouders moeten zorgen’, zegt Gordon Doull, hoofd Kenniscentrum VermogensAdvies bij ABN AMRO MeesPierson. Al die verschillende financiële vraagstukken kunnen overweldigend zijn, waardoor iemand soms helemaal niets doet met zijn vermogen. Een goed plan – vermogensplanning – kan de mogelijkheden verhelderen. Doull: ‘De vijftiger moet vaak op verschillende niveaus acteren. Dat brengt zorgen én plezier met zich mee. Vaak spelen daarbij ook emoties een rol, versterkt door mondige kinderen en ouders die steeds eigenwijzer worden. Het is belangrijk om een goede balans te vinden tussen al deze belangen. De vijftiger moet in ieder geval zorgen dat zijn eigen financiële situatie genoeg aandacht krijgt. Verkeerde keuzes of het uitstellen van keuzes kunnen aanzienlijke gevolgen voor de toekomst hebben.’

Financieel onafhankelijk

Vermogensplanning draait vooral om vooruitdenken. Door wensen en doelen in kaart te brengen en te kijken of en hoe deze financieel haalbaar zijn. ‘Op afstand de grootste wens is financiële onafhankelijkheid’, zegt Melief. ‘Bijna elke klant wil weten of het opgebouwde vermogen voldoende is om van te leven. Dat betekent overigens niet dat iemand echt wil stoppen met werken. De bevestiging dat het kan, nu of in de nabije toekomst, is vaak al voldoende. ‘De gedachte: “áls ik niet meer wil, dan kan ik stoppen” zorgt voor rust.’ Om te bepalen wanneer iemand financieel onafhankelijk kan zijn, brengt de private banker of de specialist Vermogensplanning samen met de klant de financiële doelstellingen in kaart, en zet deze af tegen het vermogen dat de klant nu heeft of verwacht te krijgen in de toekomst. Daarbij gaat het niet alleen om het vermogen op spaar- en beleggingsrekeningen. Ook andere vermogensbestanddelen horen daarbij, zoals vastgoedinvesteringen, opgebouwd pensioen, eventuele erfenissen in de toekomst en de geschatte opbrengst uit de mogelijke verkoop van de onderneming. Iemand is financieel onafhankelijk als het verwachte inkomen en (de opbrengsten uit) het vermogen voldoende zijn om de verwachte uitgaven te dekken. Doull: ‘De meeste mensen weten bij benadering welk vermogen nodig is om niet meer te hoeven werken, maar overzien niet alles.’ Het gevolg: het bedrag dat nodig is om financieel onafhankelijk te zijn wordt soms te laag, maar meestal te hoog ingeschat. ‘Vijftigers denken dat ze hele grote bedragen nodig hebben om te kunnen stoppen met werken, maar wij maken dan inzichtelijk dat dit – in veel gevallen – wel meevalt.’ Alles hangt natuurlijk af van de persoonlijke situatie. ‘Eenvoudig gesteld is voor iemand met een goed inkomen, voldoende pensioenopbouw en een erfenis van 2 miljoen euro van de ouders eerder stoppen met werken een optie. Zijn dagelijkse uitgaven voldoet hij dan uit het inkomen en rendement op zijn vermogen. Het vermogen zelf heeft hij dan achter de hand voor grote, incidentele uitgaven. Daarentegen heeft de ondernemer die zijn onderneming op zijn 55e verkoopt en nauwelijks pensioen heeft opgebouwd, aan 2 miljoen euro misschien niet genoeg om zijn gewenste levensstijl voort te zetten. De verkoopopbrengst zit misschien nog in zijn Holding BV. Daarover zal hij dus eerst nog dividendbelasting en inkomstenbelasting moet betalen. Als het rendement op dit vermogen onvoldoende is om zijn uitgaven mee te voldoen, blijft er minder vermogen over voor die grote, incidentele uitgaven.’

Netto vermogen naar leeftijd, 2014

Bron: de verscheidenheid van vermogens van huishoudens, Centraal Planbureau

Chagrijnig over negatieve rente

De analyse laat ook zien hoe het beschikbare vermogen het beste kan worden aangehouden. Bijvoorbeeld als er een relatief groot deel daarvan op een spaarrekening staat. Melief: ‘Een financiële buffer is belangrijk, daarnaast is er wellicht ruimte om een groter deel te beleggen, zonder onnodig risico te nemen. Of om het belegde vermogen iets offensiever te beleggen.’ Door te beleggen stijgt de kans op een hoger rendement. De opbouw van vermogen en het behoud ervan is ook van belang voor het zogeheten langlevenrisico.

We leven gemiddeld steeds langer. De kans dat we ouder worden dan onze ouders is groot. Dit betekent meer geld opzij leggen voor later. Maar met het huidige lage rendement, de inflatie en de belastingheffing wordt het vermogen nu juist minder waard. Melief: ‘Zeker nu Nederlandse banken boven een bepaald saldo negatieve rente berekenen. De spaarder krijgt dan geen rente, maar moet de bank een jaarlijkse vergoeding betalen voor het aanhouden van spaargeld.’ Van die gedachte kunnen mensen ‘heel chagrijnig’ worden, merkt Doull. Wat de oorzaak van de negatieve rente is? De Europese Centrale Bank (ECB) leent geld aan banken tegen lage tarieven. Hierdoor is geld op de kapitaalmarkt goedkoper dan spaargeld. Een van de oorzaken daarvan is het lage renteklimaat. Banken kunnen nu dan ook zelf voordelig geld uitlenen aan bedrijven. Normaal gesproken ontvangen banken bovendien rente op geld dat ze niet uitlenen en als tegoed moeten aanhouden bij de ECB. Dit is de zogenaamde depositorente.

De depositorente is sinds juni 2014 zo ver gedaald dat deze onder 0% is gekomen. En momenteel is deze zelfs -0,50%. Dit betekent dat banken nu geen rente ontvangen, maar juist moeten betalen voor het tegoed bij de ECB. Deze kosten moeten weer worden verrekend en leiden tot het doorberekenen van negatieve rente. Vanaf 1 januari 2021 betalen klanten van ABN AMRO MeesPierson over het saldo van betaal- en spaarrekeningen vanaf € 500.000 een negatieve rente van -0,50%.

Hulp bij de aankoop van een woning

De familiebank – waarbij (groot)ouders geld lenen aan kinderen –  wordt vaak gebruikt om het kind te helpen bij de aankoop van een woning. De lening wordt meestal tussen familieleden gesloten, naast of als vervanging van een reguliere hypotheek. Belangrijk voordeel: de familiebank bepaalt zelf de voorwaarden van de lening. Het kind kan bijvoorbeeld een hogere hypotheek krijgen tegen een lage maandlast. De uitlener kan – afhankelijk van de afspraken – rekenen op een hoger rendement dan op de spaarrekening. Het kind kan de rente op de lening aftrekken van de inkomstenbelasting. De lening moet dan wel aan zakelijke en fiscale voorwaarden voldoen.

Leent het kind een deel van de koopsom, zorg dan dat het kind tijdig overlegt met een geldverstrekker. Deze is namelijk verplicht te toetsen of het inkomen voldoende is voor de totale financiering van het huis. Is het inkomen van het kind te laag, dan krijgt hij of zij mogelijk geen aanvullende lening van een geldverstrekker.

Plezier vergroten

Een goede vermogensplanning maakt ook helder hoe andere doelen dan bijvoorbeeld financiële onafhankelijkheid kunnen worden gerealiseerd. In deze levensfase wordt er vaak vermogen vrijgemaakt voor het geven aan goede doelen, ziet Melief. ‘Klanten willen gericht geven, om zo het verschil te maken. Die mogelijkheden zijn divers, van het incidenteel schenken aan een goed doel tot het opzetten van een eigen stichting. Al dan niet met gebruikmaking van fiscale faciliteiten.’

Ook de aankoop van kunst of een tweede huis kan een wens zijn. ‘Een vakantiehuis in Nederland – bijvoorbeeld op de Waddeneilanden – komt in de huidige tijd met het coronavirus op de verlanglijst van veel klanten’, aldus Doull. Zij willen van de bank weten hoe ze het vakantiehuis het beste kunnen aankopen, met een financiering óf met eigen geld. Dat is afhankelijk van de verwachte waardeontwikkeling van het vakantiehuis, persoonlijke situatie en voorkeuren. Staat het geld op een spaarrekening met een negatieve rente, dan ligt het voor de hand spaargeld te gebruiken voor de aankoop. Is het vermogen voor lange termijn belegd in een beleggingsportefeuille die goed rendeert, dan kan financieren een aantrekkelijk alternatief zijn. Dat levert bij de huidige lage rente per saldo al snel meer rendement op.’ Om dit voor de klant inzichtelijk te maken, zet de bank het nettorendement op het vermogen in de verschillende scenario’s tegen elkaar af. Daarbij wordt rekening gehouden met het feit dat er over het vermogen vermogensrendementsheffing in box 3 wordt betaald en de rente van een hypotheek op een tweede woning niet aftrekbaar is in box 1 van de inkomstenbelasting.

‘Niet de fiscaliteit maar de voorkeur van de klant moeten altijd leidend zijn’, benadrukt Melief. Doull: ‘Er zijn genoeg klanten die helemaal niets voelen voor lenen. Voor anderen is lenen juist vanzelfsprekend, maar dan wel binnen de familie. Binnen de familiebank kunnen kinderen tegen aantrekkelijke voorwaarden geld lenen van bijvoorbeeld hun ouders of grootouders. Mogelijk pakt dit voor de ouders en grootouders ook gunstig uit omdat ze zo meer rendement krijgen op hun vermogen.’ (zie kader)

Zorg voor ouders

Veel vijftigers richten zich in deze levensfase dus niet alleen op de eigen geldzaken, maar voelen zich ook verantwoordelijk voor de geldzaken van hun kinderen en hun ouders. Zo kunnen kinderen vaak hulp gebruiken bij de aankoop van een eerste huis en staan ouders voor grote financiële beslissingen op het gebied van wonen en zorg. Dat kan een lastige spagaat opleveren, ziet Melief, ook financieel. ‘Veel klanten worstelen met de zorg voor ouder wordende ouders. Nederlanders worden ouder en blijven ook langer zelfstandig wonen. Dat vraagt wel om meer en langduriger zorg. Die zorg moet door het beleid van de overheid meer door de ouderen zelf en hun familie worden georganiseerd.’ Bovendien is door corona het regelen van mantelzorg nog uitdagender dan daarvoor. Veel mensen kiezen ervoor een deel van de zorg voor ouders uit te besteden. De kosten zijn afhankelijk van de intensiteit van de benodigde zorg en of deze zorg thuis, in een zorgvilla of verpleeghuis wordt geregeld. Iets om rekening mee te houden binnen een vermogensplanning. Doull merkt dat door deze vraagstukken de relatie met ouders onder druk kan komen te staan. Bijvoorbeeld als een verhuizing naar een meer levensloopbestendige woning wordt uitgesteld waardoor de zorg steeds meer inspanning en kosten vergt. Kosten die de ouders niet altijd zelf kunnen vrijmaken omdat een belangrijk deel van het vermogen ‘vast’ zit in hun woning in de vorm van overwaarde. Doull: ‘Je kan dan zeggen: “pa en ma, jullie moeten wel wat gaan regelen”, maar ouderen laten soms moeilijk los. Dat maakt het moeilijk ze te betrekken bij de vermogensplanning.’ Soms kan de bank daarin helpen door met ouders en kinderen de mogelijkheden te bespreken. Zo’n familieberaad helpt om de familie inzicht te geven in de financiële situatie. Doull: ‘Ouders en kinderen, en in sommige gevallen ook kleinkinderen, bespreken daarin hoe de familie de toekomst gezamenlijk ziet.’ (zie kader)

Familieberaad

Met familieberaad worden de diverse leden van de familie betrokken bij financiële ontwikkelingen binnen de familie. Bijvoorbeeld wat de gevolgen zijn als een van de ouders overlijdt of hoe je je kunt voorbereiden op een bedrijfsoverdracht. In het familieberaad legt de private banker de situatie aan iedereen uit. Zo’n gesprek kan eventuele onderhuidse spanningen voorkomen of wegnemen, is de ervaring van Doull. Bijvoorbeeld rond de overdracht van vermogen of de verkoop van het ouderlijk huis. ‘Veel klanten vinden het bijvoorbeeld lastig om met hun ouders over dergelijke financiële onderwerpen te praten, zonder dat de ouders het idee hebben dat ze achter hun geld aanzitten.’ Het bespreken ervan met de familie heeft veel voordelen. Denk aan de situatie waarin het zeker is dat op termijn een groot vermogen naar de kinderen vererft. Doull: ‘Erven de kinderen dit dan gezamenlijk of krijgt ieder een evenredig deel? Wie zet de onderneming voort? Dit soort gesprekken zijn soms moeilijk, maar met de juiste aanpak kan het een familie dichter bij elkaar brengen.’

% Kinderen dat hulp van ouders krijgt bij aankoop woning door een schenking of een lening

Bron: Woononderzoek Nederland 2018, Ministerie van Binnenlandse Zaken

Vermogen zorgt voor verbinding

Met de juiste voorbereidingen is vermogen niet alleen ingewikkeld. Het maakt ook dingen mogelijk. Zo kan vermogen binnen de familie voor verbinding zorgen. Melief: ‘Zo adviseerde een van mijn collega’s een familie die na het overlijden van een ouder een complexe nalatenschap moest verdelen. Door de nalatenschap op een weloverwogen manier te verdelen, was er voor moeder genoeg kapitaal beschikbaar om zorg in te kunnen kopen zodat ze zelfstandig kan blijven wonen. Daarnaast werd een mooie bestemming voor een deel van de nalatenschap gevonden in woonruimte voor de dochter van de familie. Zij is musicus en had moeite met het vinden van een woonruimte. Het idee kwam op dat zij bij oma, die slechthorend is, kon gaan wonen en de familie heeft een verdieping toegevoegd aan het vrijstaande huis. De dochter heeft nu een eigen appartement met een eigen ingang. Een zelfstandig appartement dat in toekomst ook kan dienen voor de huisvesting van eventuele verzorgers.’

Vermogen aan de keukentafel bespreken

Hoe en in welke mate de klant zijn volwassen kinderen bij de vermogensplanning betrekt, is persoonlijk. Doull: ‘Bij de een is het vermogen iets dat je moet behouden en zo mogelijk laten groeien om het daarna door te geven aan komende generaties. De ander leeft gewoon zijn leven vanuit de gedachte “wat er over is, mogen ze hebben. Ik heb het ook allemaal zelf moeten doen”. Bij sommige families worden financiën thuis aan de keukentafel besproken, bij andere families weten de kinderen wel dat het er is, maar niet meer dan dat. Zonde, grote kans immers dat het vermogen op termijn bij de kinderen terechtkomt.’

Melief: ‘Klanten zijn vaak benieuwd op welk moment je je kind het beste deelgenoot kan maken van het familiekapitaal. Dat is natuurlijk persoonlijk, maar je kunt een kind vanaf een jaar of 18 à 20 zeker deelgenoot maken van het vermogen. Naast de timing van het gesprek is er ook nog de omgang met het vermogen. Wij zeggen altijd dat een kind leren omgaan met vermogen het laatste onderdeel van de opvoeding is. Het kan daarbij helpen om een volwassen kind alvast een schenking te geven, zodat hij of zij kan leren omgaan met vermogen. Of neem zoon of dochter een keer mee naar een gesprek met je beleggingsadviseur.’ Speciaal voor kinderen van private banking-klanten, in de leeftijdscategorie 18-30 jaar, heeft ABN AMRO MeesPierson de Generation Next Academy opgericht. Een jaarprogramma ontwikkeld, met bijeenkomsten en e-learnings over het krijgen en hebben van vermogen. (Meer informatie vind je op www.abnamromeespierson.nl/GNA)

Brutoschenking naar type schenking 2007-2015

Bron: CBS

Woningmarkt

Door de ontwikkelingen op de woningmarkt maakt de financiële situatie van volwassen kinderen bij meer ouders deel uit van de vermogensplanning dan in het verleden. Door de stijgende huizenprijzen en strengere leennormen is het voor starters moeilijk om op basis van alleen het eigen inkomen een woning te kopen. Zeker in de Randstad. De kinderen kunnen financiële steun van ouders goed gebruiken bij de aankoop van een woning. Als ouder kunt u hen (een deel van) de aankoopsom lenen of uw kind een bedrag schenken voor de aankoop van een woning. Dankzij een eenmalige vrijstelling van de overheid betaalt het kind daar tot €103.643 (2020) geen schenkbelasting over als het kind of zijn of haar partner tussen de 18 en 40 jaar is. Deze vrijstelling geldt voor iedereen die aan de leeftijdscriteria voldoet. U kunt dus ook schenken aan neven en nichten of vrienden.

Een mooie manier om uw kind te helpenen vast vermogen over te dragen. Melief wijst ouders wel op mogelijke niet-financiële effecten. Bijvoorbeeld als er meer kinderen in het gezin zijn. ‘Iedere ouder wil zijn kinderen gelijk behandelen. Geef je een van je drie kinderen een belastingvrije schenking, of leen je het kind geld voor een woning, dan is het de vraag of je in totaal €300.000 kan en wil vrijmaken om ook je andere kinderen op dezelfde wijze te helpen.’ De vraag is of dat aansluit bij de eigen wensen, bijvoorbeeld om eerder te stoppen met werken. Lukt het niet om alle kinderen op vergelijkbare wijze te helpen dan kan dat heftige emoties bij broers en zussen losmaken.’

Complexe testamenten

Een vermogensplanning maakt diverse scenario’s inzichtelijk. Ook de minder leuke. Bijvoorbeeld de situatie waarin u of uw partner onverhoopt wegvalt. Doull: ‘Klanten zijn zich in deze levensfase al meer bewust van hun sterfelijkheid en vinden het prettig om in beeld te hebben wat een overlijden financieel voor hun gezin betekent.’ Bij overlijden vererft het vermogen naar de nabestaanden volgens de wettelijke regels of de afspraken die in een testament zijn vastgelegd. ‘Dit is het moment om te kijken of die afspraken nog wel aansluiten bij de wensen. Vaak is jaren geleden een testament opgesteld voor de situatie van dat moment, bijvoorbeeld bij de aankoop van de eerste woning samen met de partner. Is er inmiddels meer vermogen of zijn de wensen van toen veranderd, dan voldoet het testament mogelijk niet meer.’ Ook de fiscale slimmigheden die in het testament zijn opgenomen kunnen inmiddels zijn achterhaald.’ Melief en Doull komen soms complexe testamenten tegen, in het verleden opgesteld om fiscale besparingen te behalen. ‘Veel fiscale mogelijkheden zijn in de afgelopen jaren afgebouwd waardoor het testament mogelijk niet het effect wordt bereikt dat de erflater voor ogen had. Daarnaast kun je je afvragen of je je partner moet opzadelen met bijvoorbeeld een flexibele testamentsvorm waarmee je hem of haar dwingt om ingewikkelde keuzes te maken in een toch al lastige periode.’

Achterblijvende partner

Vermogensplanning rond de nalatenschap draait om veel meer dan het verdelen van het vermogen alleen. Ook praktische zaken worden aan de orde gesteld. Melief: ‘We vragen bijvoorbeeld aan klanten of hun naasten wel voldoende bekwaam zijn om met het vermogen om te gaan. Denk aan de afwikkeling van een actief beheerde beleggingsportefeuille. Wat moet je achterblijvende partner daar mee doen? Het is een idee om dan vast te leggen wie hij of zij kan benaderen om de portefeuille af te wikkelen.’ Kennis van de mogelijkheden kan zorgen wegnemen. Melief: ‘Ik sprak recent een ondernemer die haar onderneming had verkocht voor een mooi bedrag. Het gesprek ging in de eerste instantie over de mogelijkheden van vermogensbeheer, maar al snel kwam de overdracht van het vermogen aan haar kinderen aan de orde. De ondernemer zorgde na het overlijden van haar man alleen voor haar twee inmiddels volwassen zoons. Haar jongste zoon was niet in staat om goed voor zichzelf te zorgen en kon niet goed met geld omgaan. Haar voornaamste zorg: hoe gaat het met de kinderen als ik er straks niet meer ben? Die zorg kan door een goede voorbereiding worden weggenomen, legde ik uit. Haar oudste zoon is benoemd tot executeur en kan straks de nalatenschap afwikkelen. Vastgelegd is dat haar jongste zoon maandelijks een ruim bedrag krijgt uitgekeerd, maar niet bij het vermogen kan.’

Inzicht in de keuzes zorgt gelijk al voor rust, is de ervaring van Melief en Doull. Het geeft ook energie, zien ze. Melief: ‘Iemand krijgt inzicht in de mogelijkheden, dat helpt om in actie te komen en de juiste beslissingen te nemen.

Spaargeld van Nederlandse huishoudens (in Euro’s)

Bron: De Nederlandsche Bank

Heeft u een vraag over dit artikel?

De specialisten van ABN AMRO MeesPierson komen graag met u in contact.