Van TomTom naar violen

TomTom-oprichter Peter-Frans Pauwels wilde ‘iets doen’ met zijn na de beursgang vergaarde vermogen. Hij richtte zich op de ontwikkeling van talentvolle musici.

Een heel goede viool – in de categorie nét onder de Stradivarius – kost gemiddeld 250.000 euro. Een cello: al snel het dubbele. Op zo’n instrument kun je als jonge veelbelovende muzikant mét grote ambities je loopbaan vaart geven. Maar uitgerekend voor die jonge talenten is dit niet te betalen.

Sinds 2006 mikt de stichting Jumpstart Jr. op juist die getalenteerde musici.

De selectie is mondiaal en de allerbeste talenten kunnen voor een periode van enkele jaren, maximaal negen jaar, een bijzondere viool of cello in bruikleen krijgen. Ze brengen het instrument terug op het moment dat hun loopbaan vleugels heeft gekregen.

Het idee is van Peter-Frans Pauwels, een van de TomTom-oprichters, die in 2006 – kort ná de succesvolle beursgang van TomTom – besloot een deel van zijn vermogen in te zetten voor een goed doel.

Aan de verslaggever van Financial Focus en aan Patrick Rutgers van Rozenburg van ABN AMRO MeesPierson vertelt hij met zijn echtgenote Anne Pauwels hoe het begon. En ze kijken vooruit. Want de stichting wil vooruit, en daarvoor zijn nieuwe vermogenden die willen investeren en mikken op ‘cultureel dividend’, zoals Anne Pauwels het noemt, welkom.

‘Het gaat om serieus geld’

Gezeten in het hoofdkwartier van TomTom in a room with a view, met uitzicht over Amsterdam, vertelt Peter-Frans Pauwels over zijn drijfveren. ‘Al vanaf het moment dat we naar de beurs gingen, wist ik dat ik iets goeds wilde doen met het geld. Het bedrag was te klein om net als Bill Gates iets ongelooflijks te doen als te proberen malaria uit te bannen in Afrika. Maar schooltjes bouwen, bij wijze van spreken, dat past minder bij me.’

Echtgenote Anne vult aan: ‘Al heb je wel een schooltje gebouwd, in Nicaragua.’ Peter-Frans Pauwels: ‘Dat is waar. Maar ik wilde iets waarbij ik me kon focussen op individuen die we een duwtje in de rug kunnen geven. Na zo’n beursgang is sprake van wat bankiers een liquidity event noemen. Het gaat om serieus geld. Dan lig je echt nachtenlang na te denken. Uiteindelijk heb ik gekozen voor een paar goede doelen, zoals de KNRM (Koninklijke Nederlandse Redding Maatschappij). Maar ik wilde ook een eigen organisatie.’

Dat werd de stichting Jumpstart Jr. Een uniek programma om muzikale talenten te ondersteunen. Wat Jumpstart Jr. doet, valt uiteen in twee hoofdactiviteiten. ‘Aan de ene kant selecteren we elke twee jaar instrumenten. De handel in violen uit de zeventiende en achttiende eeuw is niet transparant. Dus wat doen we? We nodigen een selectieve groep internationale handelaren uit om hun allermooiste instrumenten mee te nemen naar Amsterdam. In de Kleine Zaal in het Concertgebouw leggen we die instrumenten op het podium. Zonder naam van de eigenaar of een prijskaartje of andere informatie. Dan krijgen enkele topmusici uit binnen- en buitenland vervolgens de tijd om de violen of cello’s te proberen.’

Zijn echtgenoot Anne Pauwels vult aan: ‘En dan zie je iets bijzonders gebeuren. Neem een viool. Een viool moet bij je passen. Violisten zeggen vaak dat de band met hun viool vrijwel vergelijkbaar is als de band met een mens; een dierbare vriend of familielid. De klik die je voelt, kan heel intens zijn. Wij zijn daar getuige van. Op basis van het oordeel van deze topviolisten kopen we een aantal violen aan.’

Een viool van 250.000 mee naar huis

Dan begint de andere hoofdactiviteit. De aanstormende talenten komen naar Amsterdam, na een zorgvuldige voorselectie. Zij mogen auditie doen op hun eigen instrument, ze worden beoordeeld door deskundigen en krijgen de kans om een viool van gemiddeld 250.000 euro waarde mee naar huis te krijgen.

Pauwels: ‘In bruikleen. Dat is het hele principe van de stichting. Zij mogen er een paar jaar op spelen en zichzelf zo verbeteren. Totdat ze naam hebben gemaakt. Dan komt de viool terug, zoals onlangs gebeurde met de viool van Sophie Gent, de eerste musicus die een viool via ons in bruikleen kreeg. Haar naam klinkt Nederlands, maar ze is Australisch. Het is tot nu toe nog niet gelukt een Nederlands talent te scouten dat door de strenge selectie is gekomen.’

De stichting werkt. Alles staat. Directeur Juleke Boon is zeer gemotiveerd. Het bestuur, bestaande uit goede bekenden van Pauwels uit het zakenleven en de wetenschap, staat als een huis. Nu is de tijd gekomen om te groeien. Daarvoor wil Pauwels de stichting openstellen. Zodat andere vermogenden, die zich aangesproken voelen door het idee, mee kunnen doen.

‘Ze investeren dan in een viool. Die blijft hun eigendom, maar komt via Jumpstart terecht bij een talent. Het is dus niet zo dat de viool een schenking is. Het is juist een kostbaar bezit waarmee we talenten in de wereld van barok-muziek een duwtje geven. Van de donateurs verwachten we ook een jaarlijkse bijdrage. Hiermee wordt de ontwikkeling van het talent “gejumpstart”. En daar was het me om begonnen. Dit schenkt zoveel voldoening, hier wil ik altijd mee doorgaan.’

Financial Focus: kun je iets meer vertellen over die ‘luistersessies’? Stel dat je onderdeel uitmaakt van Jumpstart Jr. en je bent bij zo’n sessie, hoe werkt dat dan?

Pauwels: ‘Als je liefhebber bent van die muziek en van dat wereldje, dan heeft zo’n bijeenkomst iets magisch. De instrumenten zijn honderden jaren oud. Dus als die binnen worden gebracht en worden bespeeld door diverse mensen, is dat alleen al een ervaring. De musici die we dan uitnodigen om op die instrumenten te spelen, zijn fantastisch. Ze bespelen de instrumenten en ze geven hun oordeel. Elk instrument komt dan helemaal tot leven en iedereen die erbij is gaat er helemaal in op. Als je deel uitmaakt van Jumpstart Jr. dan is dat een van de momenten waarop je weet waarom je hiervoor gekozen hebt.’

Financial Focus: over de financiële en fiscale kant. De stichting heeft een Anbi-status?

Pauwels: ‘Ja, de stichting voldoet aan de Anbi-voorwaarden. Daardoor zijn giften aan de stichting fiscaal aftrekbaar. Dat is een prettige bijkomstigheid. Je kunt als vermogende dus echt een mooi bedrag fiscaal vriendelijk ten goede laten komen aan het doel waarvoor je kiest, in dit geval de klassieke muziek.’

Financial Focus: hoe zit het met de waardeontwikkeling van de instrumenten?

Pauwels: ‘Toevallig heb ik onlangs een stuk gelezen in de business-sectie van Time Magazine. Iemand heeft uitgeplozen wat er sinds 1850 tot heden is gebeurd met de prijzen van instrumenten. Gemiddeld is de prijs van een kwalitatief goede viool gestegen met drie procent per jaar. Volgens het artikel ná correctie voor inflatie. Voor de echte topviolen, zoals de Stradivarius, geldt dat de stijging nog sterker is. Ik geloof overigens zelf niet dat je hier in moet stappen voor de prijsontwikkeling. Het is geen traditionele manier van beleggen. Maar het zegt zeker iets over de waardevastheid van klassieke instrumenten. De huidige collectie instrumenten is via de stichting gekocht, en dus eigendom van de stichting. De instrumenten zijn de afgelopen jaren fors in waarde gestegen. Vanuit het perspectief van de stichting is dat een prettige gedachte.’

Financial Focus: jullie hadden het over cultureel dividend. Wat verstaan jullie onder die term?

Anne Pauwels: ‘Ik zie hoe Peter-Frans en de anderen binnen TomTom zichzelf altijd uitdagen om het bedrijf verder te brengen. Met ideeën die leiden tot producten. Die zoektocht is ontzettend gepassioneerd. Maar naast die wereld bestaat er ook nog een culturele wereld. Waar andere criteria gelden. Voor bijna iedereen die succesvol is in bijvoorbeeld het bedrijfsleven, geldt dat hij of zij ook andere interesses heeft. Waar rendement niet per se in euro’s wordt gemeten. De wereld van de klassieke muziek is een wereld waar het meer draait om cultureel rendement. De voldoening die je proeft door deel uit te maken van de wereld van talentvolle, ambitieuze musici is niet goed in geld uit te drukken.’