Groeien Nederlandse startups wereldwijd door?

Superdruk, supercreatief en superwinstgevend. Dat is het populaire beeld van de startups die het halen en de wereld veroveren. Bekende voorbeelden zijn Uber en Airbnb. Maar wat is een startup precies, zijn ze altijd zo succesvol en hoe staat het met het Nederlandse startup-landschap?

Startups lijken een heel nieuwe categorie bedrijven, maar dat is niet per se het geval. Strikt genomen is een startup een bedrijf in de eerste stadia van zijn ontwikkeling. Wat startups onderscheidt, is dat ze vanaf het begin af aan zijn gericht op een enorme groei en doorgaans pionieren met een bepaalde dienst of een bepaald businessmodel. Een eenmanszaak in de bouw heeft lang niet altijd de potentie of de intentie om door te groeien tot een groot en waardevol bedrijf. Daar komt nog eens bij dat startups vaak bedoeld zijn om pijlsnel te laten groeien om het bijltje erbij neer te gooien als dat mislukt: op naar een volgend succesvol idee voor een onderneming.

Booming of barsten

De meeste startups beginnen met investeringen van oprichters, doorgaans met als doel om munt te slaan uit een nieuw product, een innovatieve dienst of een nieuwe manier om die te leveren. Ook is een combinatie van die factoren mogelijk: Amazon, Uber en Airbnb leveren producten en diensten op een nieuwe manier. Omdat startups hoge kosten maken, nauwelijks inkomsten genereren en niet bepaald het voordeel van schaalgrootte hebben, zijn ze al snel afhankelijk van extern kapitaal. Banken zijn niet altijd happig op dergelijke riskante investeringen en dat geldt voor de meeste traditionele financieringspartijen. Daarom zijn startups, als ze willen doorgroeien, vaak afhankelijk van durfkapitaal of crowdfunding.

Een startup die succesvol doorgroeit – oftewel ‘upscaling’ en de moeilijkste fase voor het bedrijf – kan een ‘unicorn’ worden. Dit Engelse woord voor ‘eenhoorn’ verwijst naar een startup die in zeer korte tijd gewaardeerd wordt op 1 miljard dollar of meer. In het voorjaar van 2018 waren er wereldwijd iets minder dan 300 unicorns. De meeste daarvan waren Chinees, gevolgd door Amerikaanse startups. Jaarlijks beginnen in ons land 200 startups. Daarvan groeit slechts één tiende uit tot een succesvol bedrijf. Tussen de 35 en 55 procent van deze startups blijft klein, 40 tot 60 procent staakt zelfs binnen een jaar.

Startups worden voor het grote publiek bekend in de late jaren negentig. Zoals bekend groeiden de bomen destijds tot in de hemel, totdat ook internet een plafond bleek te hebben. Uit dat tijdperk stammen de vele dotcom-startups. De bekendste overlevende van die periode is Amazon. Hieruit zijn tenminste twee lessen te trekken. In de eerste plaats is Amazon nu met afstand het waardevolste bedrijf ter wereld. Startups hoeven dus allerminst kansloze eendagsvliegen te zijn. De potentie van een goed geleide startup die

daadwerkelijk aanvoelt waar de vraag in de markt zit, is groot. In de tweede plaats wist maar een klein aantal startups, waaronder veilingsite eBay, het barsten van de dotcombubbel te overleven. Veelvoorkomende oorzaken voor het ten onder gaan van een startup zijn een onvoldoende solide bedrijfsplan, een verkeerde inschatting van de markt, een overmaat aan zelfvertrouwen en het opdrogen van de geldstroom.

Startups in de delta

Creatieve en ambitieuze ondernemers zijn niet de enigen met interesse in startups. Ook overheden willen een graantje meepikken en faciliteren startups zo goed als zij kunnen. De gedachte is dat startups namelijk sterk bijdragen aan de innovatiekracht en concurrentiepositie van een land of regio. Ook de werkgelegenheid kan een flinke boost krijgen als een startup succesvol ‘upscaled’. De rest van de wereld keek (en kijkt) jaloers naar Silicon Valley. In de jaren zeventig begon bedrijvigheid in de nu wereldberoemde vallei. Dit was een reactie op afnemende budgetten voor Research & Development (R&D) bij Amerikaanse bedrijven. De R&D centreerde zich in het zuiden van Californië, waar een heel eigen innovatie-klimaat ontstond. Vaak hebben we in Europa en in Nederland de indruk dat we achterlopen op die innovatieve Amerikanen en de grote namen die Silicon Valley heeft voortgebracht. Hoewel meer ambitie geen verkeerd idee is, moet ook worden verhelderd dat de budgetten voor R&D in Europa en Nederland pas na de jaren zeventig werden afgeknepen. Hoe dan ook, de startup-scene in Nederland kon wel een boost gebruiken. Om ervoor te zorgen dat Nederland mondiaal een grotere rol speelt op het gebied van startups, is in 2015 StartupDelta opgezet. StartupDelta is een meerjarig project van de overheid, het bedrijfsleven en universiteiten om het startup-klimaat in Nederland te verbeteren. Het doel is om startups in staat te stellen om zo snel mogelijk door te groeien. Er komen juiste randvoorwaarden voor een gezond ecosysteem, zoals het regelen van visa en het toegankelijk maken van financiering.

Veel (grote) bedrijven willen ‘iets’ met startups, maar ze weten niet precies hoe ze moeten beginnen. Daar probeert StartupDelta een brug te bouwen. Niet voor niets is Neelie Kroes, met haar uitgebreide netwerk en kennis van zowel politiek als bedrijfsleven, het boegbeeld van StartupDelta geweest. Zij werd later opgevolgd door de huidige startupambassadeur: prins Constantijn van Oranje.

Nederlandse successen

De resultaten liegen er niet om. Mede door de inspanningen van StartupDelta staat Nederland op de vierde plaats in Europa als het gaat om de beste startup-ecosystemen.

Ons land hoeft alleen (steden!) Londen, Berlijn en Parijs voor te laten gaan. Niet verwonderlijk dat ons land, gekeken naar nationale prestaties, op de eerste plaats in Europa staat.

Vanwege de aard van startups en de acceptatie van falen, halen lang niet alle startups het. Dat is in Nederland niet anders, zoals we net al aanstipten. In Nederland groeit ongeveer één tiende succesvol door. Dat neemt niet weg dat uit ons startup-land inmiddels een aantal grote namen is voortgekomen. Adyen, de online betaalservice, is een voorbeeld. Hetzelfde geldt voor Booking.com en WeTransfer.

Startups zijn populair, zowel in Nederland als daarbuiten. Vooral studenten zien een startup beginnen als een droom. En met de groei in unicorns is dat ook niet verwonderlijk: eenhoorns bestaan toch alleen in sprookjes? Ja, maar startups die uiteindelijk miljardenbedrijven worden, zijn wel degelijk realiteit.