Direct naar content
6 min. leestijd
  • Auteur

‘We choose to go to the moon in this decade.’ Dat zei de Amerikaanse president John F. Kennedy in 1962. Hij hield postuum zijn woord, want in 1969 landden Amerikaanse astronauten op de maan. Tegenwoordig is ruimtevaart niet meer een kwestie van nationale trots, maar een commerciële onderneming. Elon Musks SpaceX vliegt in opdracht de ruimte in en Richard Bransons Virgin Galactic brengt binnenkort betalende klanten op meer dan honderd kilometer hoogte naar het begin van “de ruimte”. ‘We choose to go to space.’

Elon Musk voor de SpaceX Dragon capsule. De Dragon werd in 2013 gelanceerd.
Elon Musk voor de SpaceX Dragon capsule. De Dragon werd in 2013 gelanceerd.

 

‘Naar de sterren en daar voorbij’, zo luidt een bekende spreuk. Het is de vraag of mensen de sterren ooit zullen bereiken. Volgens de bekendste wetenschapper ooit, Albert Einsten, is de theoretische topsnelheid waarmee we kunnen reizen namelijk driehonderdduizend kilometer per seconde. Praktisch ligt die snelheid zelfs veel lager. De dichtstbijzijnde ster bereiken we pas na 4,4 lichtjaar, dus na zo lang op de fysisch maximale snelheid te hebben gereisd. Dat redden we in ieder geval niet in de nabije toekomst. Maar na nog geen zestig jaar na president Kennedy’s beroemde speech, kunnen bemiddelde burgers weldra de rand van de ruimte bezoeken. Ruimtetoerisme is hot en wordt waarschijnlijk steeds goedkoper. ‘Door de dampkring en daar voorbij’ wordt iedere dag meer haalbaar.

Een nieuwe grens

“Space Age”, het klinkt zo futuristisch maar het ruimtetijdperk is in een belangrijk opzicht al voorbij: ruimtevaart is niet langer een slagveld in de Koude Oorlog. De Space Age begon in 1957: toen bracht de Sovjet-Unie de eerste kunstmatige satelliet in een baan om de aarde met de Sputnik 1. Dit was een mijlpaal en tegelijkertijd een slag voor de Amerikanen die kennelijk achterliepen op het terrein van ruimtevaart. Dat werd in 1961 wederom pijnlijk duidelijk: de Sovjet-Unie stuurt Yuri Gagarin de ruimte in. Hij is de eerste mens die in de ruimte een baan om de aarde voltooit.

De Amerikanen zetten hun zinnen op de maan en in 1969 loopt er voor het eerst een mens op de maan. Dit is onderdeel van het Apollo Project, het hoogtepunt van de Space Age. De laatste mens liep in 1972 op de maan. Zijn naam was Eugene Cernan en hij overleed in januari van dit jaar.

Aan het ruimtetijdperk komt echter pas een einde na de Koude Oorlog. Er wordt nog wel naar de ruimte gevlogen, maar de competitie tussen de grootmachten Amerika en de Sovjet-Unie verdwijnt. Dat is geenszins slecht nieuws, want hiermee ligt de ruimte open om door andere staten maar vooral door commerciële partijen ontsloten te worden. Wat ooit een overheidsgesponsord avontuur was, wordt een commerciële onderneming.

De SpaceX Falcon raket wordt startklaar gemaakt om de Iridi-um NEXT sateliet in een baan om de aarde te brengen (januari 2017).
De SpaceX Falcon raket wordt startklaar gemaakt om de Iridi-um NEXT sateliet in een baan om de aarde te brengen (januari 2017).

Op naar space age part 2

De beginjaren van de 21e eeuw waren in veel opzichten het begin van een nieuwe Space Age. Natuurlijk, vanaf de jaren zeventig deden defensiebedrijven in opdracht van staten ook experimentele ruimtevluchten en vanaf de jaren tachtig is er al sprake van private ruimtevaart, maar deze eeuw kan de eeuw van de burgerruimtevaart worden.

Er zijn in de geschiedenis ongeveer vijfhonderd mensen in de ruimte geweest, waarvan slechts een handvol op commerciële basis. De overgrote meerderheid van de ruimtereizigers bestond uit astronauten en kosmonauten die door overheden de ruimte in werden gestuurd. Sinds 2001 zijn er zeven mensen geweest die hebben betaald voor een vlucht de ruimte in. In totaal ging het om acht vluchten – één persoon ging twee keer. Wat betreft de toekomst van ruimtetoerisme zijn dit geen bijzonder indrukwekkende aantallen. Maar dan zien we iets over het hoofd: prijs.

De mogelijkheid tot ruimtevaart rust grotendeels op twee pijlers die nauw met elkaar samenhangen: de beschikbaarheid van technologie en geld. Deze twee pijlers hangen met elkaar samen: het ontwikkelen van space age-technologie is bijzonder kostbaar. Dat dwingt ruimtevaartbedrijven om technologie te pionieren die de kosten drukt. En dat is precies wat gebeurt. De voornoemde acht ruimtetoeristen betaalden tussen de $20 miljoen en $35 miljoen voor hun reizen.

Inmiddels kunnen betalende klanten zich in een baan om de aarde laten brengen voor nog geen 100.000 dollar, hoewel dat in de meeste gevallen meer een vooruitbetaling is dan een garantie volgende week te kunnen instappen. Het aantal partijen dat ruimtereizen aanbiedt, mag dan relatief groot zijn, ze hebben nogal wat moeite daadwerkelijk de dampkring te verlaten met een menselijke vracht. (Hier spelen ook regelgeving en een weinig enthousiaste NASA, de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie, een rol.)

Wat is de grens van de ruimte?

Hoe hoog moet je vliegen om te kunnen zeggen dat je in de ruimte bent? Het antwoord: op honderd kilometer hoogte. De grens tussen de ruimte en de atmosfeer van de aarde lijkt door het ronde getal arbitrair, maar dat is niet zo. Op ongeveer honderd kilometer hoogte is de atmosfeer te ijl om te kunnen vliegen op basis van aerodynamische lift. Dit werd voor het eerst berekend door de Hongaars-Amerikaanse natuurkundige Theodore von Kármán, vandaar dat de ruimtegrens ook bekend staat als de Kármánlijn.

 

19 november 1969: de Apollo Lunar Module, gefotografeerd vanuit de Command en Service Modules. Vanuit de Lunar Module verkenden astronaut Charles Conrad en piloot Alan Bean het oppervlak van de maan.
19 november 1969: de Apollo Lunar Module, gefotografeerd vanuit de Command en Service Modules. Vanuit de Lunar Module verkenden astronaut Charles Conrad en piloot Alan Bean het oppervlak van de maan.

Satellieten gaan voor mensen

Het domein waar de hoop voor het ruimtetoerisme op is gebaseerd, is eigenlijk het vrachtverkeer. SpaceX van Tesla-oprichter Elon Musk is een mooi voorbeeld van vrachtvervoer als opmaat voor ruimtetoerisme. SpaceX brengt in opdracht van derden bijvoorbeeld satellieten in een baan om de aarde. Dat dit tamelijk lastig is, bleek in september vorig jaar. Toen ontplofte een van SpaceX’s Falcon 9 raketten bij de lancering. Begin dit jaar was de oorzaak voor het ongeval gevonden en verliep de lancering van een nieuwe Falcon 9 vlekkeloos.

SpaceX innoveert al jaren om de kosten te drukken en de vooruitzichten zijn goed. Een enkele Falcon 9-lancering kost meer dan $61 miljoen, maar SpaceX is erin geslaagd om de vaartuigen weer veilig op aarde te laten landen. Normaliter gaan raketten bijna letterlijk in rook op, de Falcon 9 niet. Volgens deskundigen kan dat de prijs van een lancering met een factor 100 verminderen. Hergebruik bestaat echter uit drie fasen: een succesvolle lancering, een veilige landing van een intacte raket en die raket daarna opnieuw kunnen gebruiken. De laatste fase wordt momenteel getest.

Als alles lukt, is SpaceX verantwoordelijk voor een van de grootste kostenbesparingen in de geschiedenis van de ruimtevaart. Daarmee is aan een belangrijke voorwaarde voldaan om ruimtetoerisme echt van de grond te laten komen. Dat is ook wel nodig, want de ambities zijn groot. Zowel Elon Musk als Richard Branson hebben zichzelf tot doel gesteld om bijvoorbeeld Mars te koloniseren. Branson (66) gelooft zelfs dat hij dat nog zal meemaken.

Op een bijzondere manier herhaalt de geschiedenis zich. Tijdens de Space Age was het doel om mensen de ruimte in te brengen, in een baan om de aarde of naar de maan. De fase die daaraan voorafging, was echter het lanceren van satellieten. Nu gebeurt min of meer hetzelfde: ruimtevracht is het opstapje om mensen richting de sterren te sturen. Misschien is ook het koloniseren van Mars niet meer dan een tussenstation.

In de Mojave woestijn in California bevindt zich een Virgin Spaceship. Hier vinden wekelijkse trainingen en testvluchten plaats. Toeristenvluchten kosten $200.000.
In de Mojave woestijn in California bevindt zich een Virgin Spaceship. Hier vinden wekelijkse trainingen en testvluchten plaats. Toeristenvluchten kosten $200.000.

Heeft u een vraag over dit artikel?

De specialisten van ABN AMRO MeesPierson komen graag met u in contact.