Een gezonde democratie en rechtsstaat vergen permanent onderhoud

Een goed doel of een religieuze instelling steunen, is in Nederland heel gewoon. Maar directeur zijn of in het bestuur zitten is andere koek. Wie zijn de mensen die hun leven wijden aan het helpen van anderen? Deze keer: Nienke Venema.

1. Waarom zet u zich juist voor dit doel in?

‘Ik zet me in voor democratie en media vanwege een diepgeworteld besef dat vrijheid en gelijkheid ook in Nederland niet vanzelfsprekend zijn. Dat komt deels uit mijn jeugd; mijn vader maakte als puber de oorlog mee en vertelde me regelmatig over wat hij had gezien en meegemaakt. Dat heeft zeker bijgedragen aan mijn gedrevenheid om mezelf en anderen scherp te houden op democratie en rechtsstaat en om actief bij te dragen aan een betrokken en inclusieve samenleving. En er zijn weinig plekken waar die bevlogenheid beter tot zijn recht komt dan bij SDM, waar verzet tegen totalitaire tendensen centraal staat. Om die reden steunen we onder meer onafhankelijke journalisten, activisten en mensenrechtenadvocaten. De stichting werd tijdens de oorlog opgericht door de mannen achter het illegale Parool. Het verzet tegen totalitaire tendensen staat nog altijd in alles wat we doen centraal.’

2. Wat is uw grootste uitdaging?

‘De missie van SDM wordt de laatste jaren urgenter, zowel in de landen om ons heen als in Nederland. Onafhankelijke journalistiek is kwetsbaar geworden, mede doordat Google en Facebook de advertentiemarkt grotendeels opslokken en gratis nieuws overal verkrijgbaar is. In Hongarije en Polen bijvoorbeeld koopt de staat direct dan wel indirect aandelen in mediabedrijven op en bemoeit zich schaamteloos met de inhoud.

Ook in de politiek zien we een aantal zorgelijke ontwikkelingen: in toenemende mate wordt in binnen- en buitenland democratisch verworven macht gebruikt om de rechtsstaat in te perken. Ook in Nederland zijn steeds meer partijen en groepen hiertoe bereid, onder de noemer van bescherming en veiligheid. Politiek zien we bovendien de opmars van nationalisme in de meest donkere vorm.

Gelukkig zijn er heel veel mensen die zich met hart en ziel inzetten voor democratie en rechtsstaat, voor een inclusieve, goed geïnformeerde en betrokken samenleving. Bij SDM werken we hard om zoveel mogelijk van hen te steunen en te verbinden, maar we zijn relatief klein. Om echt tegenwicht te bieden, zullen we medestanders moeten vinden in fondsenland. Helaas houden besturen politiek gevoelige projecten dikwijls tegen, uit angst voor controverse. Om hen ervan te overtuigen dat zij juist moed zouden moeten tonen is een uitdaging.’

3. Wat is uw belangrijkste karaktertrek?

‘Ik ben behoorlijk koersvast; over het algemeen weet ik goed waar ik heen wil en laat ik me niet snel afleiden of uit het veld slaan. Wel vind ik het belangrijk om te luisteren en aanpassingen te doen als er een effectievere of betere manier is om iets te bereiken. Maar ik verlies daarbij het doel niet uit het oog.’

4. Wie is uw grote voorbeeld?

‘Een van de tofste dingen aan deze baan is dat ik werk met tal van inspirerende mensen. Dan denk ik bijvoorbeeld aan de journalisten van Platform Authentieke Journalistiek, die momenteel samen met Follow The Money diepgravend onderzoek doen naar de verwevenheid van Shell en de Nederlandse overheid. Of aan Mitchell Esajas en Jessica d’Abreu van The Black Archives, die zoveel energie stoppen in het creëren van ruimte voor zwarte geschiedenis en zwarte stemmen en zich niet uit het veld laten slaan door institutioneel racisme. Aan mensenrechtenadvocaat Jelle Klaas, die onze rechtsstaat middels strategisch procederen scherp houdt. En aan Ibtissam Abaâziz die met haar platform Meld Islamofobie gefundeerd weerwoord biedt aan discriminatie van moslims in onze samenleving. Al deze mensen inspireren mij dagelijks door hun moed en doorzettingsvermogen.’

5. Wat is uw levensmotto?

‘Wie goed doet, goed ontmoet. Dit is natuurlijk geen geschreven wet, anders was er niet zoveel onrecht in deze wereld. Maar ik geloof wel dat met respect en integriteit omgaan met je omgeving en je inzetten voor het welzijn van anderen de meest duurzame manier is om zelf ook gelukkig te zijn.’

6. Wat is uw grootste succes tot nu toe?

‘Een groot succes van SDM is het mede-oprichten van de Europese Press Prize, nu alweer 7 jaar geleden. De Award Ceremony was dit jaar in Warschau bij de Gazeta Wyborcza, een krant die dankzij het Media Development Investment Fund ternauwernood uit handen van de Poolse regering is gered. Een groot deel van de, veelal jonge, genomineerden en winnaars was dit jaar aanwezig tijdens de uitreiking; oprecht een indrukwekkende bijeenkomst.

Een persoonlijk succes is dat ik vanuit SDM heb bijgedragen aan het op de kaart zetten van het belang van het financieren van journalistiek binnen de filantropische sector. Er zijn steeds meer fondsen die begrijpen dat journalistiek onder druk staat, en dat zij hun doelstellingen niet kunnen halen zonder journalistieke platforms en mediabedrijven. Mijn hoop is dat er de komende jaren veel meer zal worden geïnvesteerd in onafhankelijke media, zowel via donaties als via rendabele investeringen zoals leningen en aandelen.’

7. Wanneer zit uw taak erop?

‘Binnen deze baan zit het er nooit op. En dat is maar goed ook. Een gezonde democratie en rechtsstaat vergen permanent onderhoud. Onze samenleving zal altijd kritische journalisten, mensenrechtenadvocaten en activisten nodig hebben om machthebbers en instituten scherp te houden en burgers goed te informeren. Daarvoor is ook financiering van hun organisaties en ideeën nodig. Wel hoop ik op serieuze vooruitgang op twee van mijn persoonlijke doelstellingen: meer geld naar journalistiek en een gelijkwaardiger speelveld in het Nederlandse publieke debat. Als het voor onze kinderen vanzelfsprekend wordt dat experts op tv net zo goed vrouwen of personen van kleur kunnen zijn als witte mannen, als niemand straks meer wegkomt met “we kunnen ze niet vinden”, dan zijn we wat dat betreft goed op weg.