Het zijn roerige tijden voor het Verenigd Koninkrijk. Na diverse politieke crises is de rust enigszins weergekeerd, maar Britse burgers krijgen door een bijzondere samenloop van omstandigheden te maken met een lange recessie.
Slechts 33 kilometer scheidt het Verenigd Koninkrijk van het Europese vasteland op het smalste punt. Toch verschilt de Britse economie flink van andere grote economieën in Europa. De economische omstandigheden treffen de Britten daardoor hard. Het VK belandde eind vorig jaar als eerste grote Europese economie in een recessie. Bill Diviney, senior econoom van ABN AMRO, verwacht dat de bezuinigingsmaatregelen die het land moet nemen ertoe leiden dat deze langdurig is. ‘Net als de rest van Europa heeft het VK last van de energiecrisis en de oorlog in Oekraïne. Het heeft daarnaast zijn eigen unieke uitdagingen, zoals de krappe arbeidsmarkt als gevolg van Brexit en de hypothekenmarkt.’
Impact van Brexit
De effecten van de Brexit – alweer drie jaar geleden – zijn nog altijd voelbaar. Bestuursleden van de Bank of England, de Britse centrale bank, benadrukten recent nog eens de impact op onder andere de handel en de productiviteit. Zo moet fors meer worden betaald voor bijna alle geïmporteerde goederen. Onderzoekers van de London School of Economics (LSE) berekenden dat Britse huishoudens door de Brexit tot eind 2021 bijna 5,6 miljard pond extra voor hun levensmiddelen betaalden. De stopzetting van het vrij verkeer van personen, zoals dat geldt binnen de EU, heeft bovendien de krapte op de arbeidsmarkt versterkt. Volgens de economen van de denktank Centre for European Reform (CER) is het Verenigd Koninkrijk door Brexit ongeveer 1 procent van zijn werknemersbestand kwijtgeraakt.
Splendid isolation
De gevolgen van Brexit en de coronacrisis raken het VK harder dan verwacht. De Britten staan er al eeuwenlang om bekend dat ze graag hun eigen politiek-economische koers varen. Volgens sommige sociologen een gevolg van de geïsoleerde positie van de eilandbewoners. Aan het einde van de negentiende eeuw was er in het VK zelfs sprake van zelfgekozen isolatie. De Britten hielden zich jarenlang buiten alle Europese aangelegenheden, een periode die ze zelf splendid isolation (schitterende afzondering) noemden. Onder druk van de internationale ontwikkelingen ging het land aan het begin van de twintigste eeuw toch weer allianties aan.
Opnieuw lege schappen
Na de aanvoerproblemen door de coronapandemie en Brexit kijken de Britten dit jaar opnieuw tegen lege schappen in de supermarkt aan. Vooral op de groente- en fruitafdeling. Door de sterk gestegen kosten van energie en kunstmest is het voor veel boeren niet meer rendabel om bijvoorbeeld tomaten, komkommers en peren te telen. Zij hebben hun productie teruggebracht en dat zorgt voor veel minder aanvoer en hoge prijzen in de winkels.
Radicale belastingverlaging
In de huidige tijd brengt die eigen koers het Verenigd Koninkrijk in de problemen. De economie van het land is sterk afhankelijk van de wereldwijde financiële markten. Die afhankelijkheid werd pijnlijk duidelijk toen de begrotingsplannen van het kabinet van premier Liz Truss verkeerd vielen. De radicale belastingverlaging in het najaar van 2022, waarvoor de regering miljarden aan de staatsschuld wilde toevoegen, leidden tot paniek op de financiële markten. Terwijl het land juist investeerders in staatsobligaties nodig had om de oplopende staatsschuld te financieren.
Een aanzienlijk begrotingstekort is overigens niet nieuw voor het VK. Het liet in de periodes na de twee wereldoorlogen en de kredietcrisis ook de schulden tijdelijk fors oplopen om consumenten en bedrijven te helpen. Dit keer waren beleggers echter niet langer bereid tegen lage rente de schuld te financieren, waardoor de rentes snel opliepen. Een hoge rente zorgt ervoor dat er minder geld is voor overheidsdiensten als zorg en infrastructuur, ook bracht het de pensioenfondsen in grote problemen. De Bank of England zag geen andere oplossing dan massaal eigen overheidsschulden op te kopen.
De extreme belastingplannen werden teruggedraaid, maar dat kon niet voorkomen dat het pond eind september het laagste niveau ooit bereikte ten opzichte van de dollar. Inmiddels is de munt wat opgeklommen uit het dal, maar de nog altijd lage waarde versterkt de hoge Britse inflatie. Veel van de grondstoffen die het land importeert, zoals olie, worden in dollars afgerekend.
Grote crisis voorkomen
Liz Truss was amper vijftig dagen premier toen ze alweer plaats moest maken voor Rishi Sunak. Diviney stelt dat het VK met de regeringswijziging en een beleidsombuiging een potentieel grote crisis wist te voorkomen. Niet dat er nu een makkelijke tijd aanbreekt. De bezuinigingen en de inflatie zorgen voor verdere krimp van de economie. Ook treffen de rentestijgingen en de prijscorrecties op de woningmarkt veel huiseigenaren hard. Door de vrij korte looptijden van de hypotheekleningen en de populariteit van leningen met variabele rente zijn zij gevoelig voor stijgende rentes. Diviney: ‘Een kwart van de hypotheken van Britse huishoudens heeft een variabele rente, bovendien loopt de helft van de hypotheken met een vaste rente de komende twee jaar af.’ De hogere kosten voor de eigen woning die hieruit volgen, zullen leiden tot een verdere daling van het consumentenvertrouwen en zo de recessie verdiepen. De verwachting is dat het er pas in 2024 economisch weer wat beter uitziet voor de Britten.
Heeft u een vraag over dit artikel?
De specialisten van ABN AMRO MeesPierson komen graag met u in contact.