Nederlandse uitgeverijen staan onder druk. Digitalisering, self publishing en verengelsing schudden de branche op. Wat doen uitgeverijen om klaar te zijn voor de toekomst? Een blik op ontwikkelingen, uitdagingen en kansen in de sector.
Een van de grootste uitdagingen voor uitgeverijen is de verschuiving naar digitale media. Steeds meer mensen lezen online in plaats van boeken van papier. Traditionele uitgeverijen zullen hun bedrijfsmodel daarop moeten aanpassen. De focus gaat van druk naar digitale platforms en e-books, luisterboeken en podcasts. Een belangrijke innovatie is het aanbod van abonnementen op digitale content. Dankzij deze abonnementsmodellen genereren uitgevers een stabiele inkomstenstroom. Dit heeft geleid tot platforms met een breed scala aan digitale boeken en tijdschriften. Pluspunt: het opent de deur naar een groter publiek.
Verengelsing van de markt
Een trend waar uitgevers niet omheen kunnen is de opkomst van het Engelstalige boek. Uit cijfers van de Stichting Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek (CPNB) blijkt dat Engelstalige boeken steeds beter verkopen, terwijl de verkoop van Nederlandstalige boeken afneemt. In 2022 was er een afname van 10 procent in de verkoop van Nederlandstalige boeken vergeleken met 2021.
De groeiende populariteit van Engelstalige boeken is al een paar jaar aan de gang. Dat komt vooral door jonge lezers die boeken kopen die via sociale media als TikTok en Instagram worden aangeprezen. Daarvan profiteren buitenlandse uitgevers, signaleerde algemeen secretaris Martijn David van branchevereniging Groep Algemene Uitgevers (GAU) in de Volkskrant. ‘Wie er níét van profiteren zijn Nederlandse uitgevers. Hun omzet blijft achter.’ De vraag hoe zij op de verengelsing van de boekenmarkt moeten reageren is lastig te beantwoorden, stelt hij. ‘De organisatie van uitgeverijen is gericht op de begeleiding en productie van het Nederlandse boek. Voor het redigeren van een Engelstalig boek heb je echt wel een moedertaalspreker nodig.’
AI en uitgeverijen
Kunstmatige intelligentie of artificiële intelligentie (AI) is nog een ontwikkeling waar de sector mee te maken heeft. Dat gaat zeker op voor uitgevers van studieboeken. De technologie kan namelijk een belangrijke rol spelen in het ontwikkelen van lesmateriaal. Denk aan de verrijking van bestaande lesstof met actuele onlinekennis. Het Financieele Dagblad noemt in dat verband de Britse educatieve uitgever Pearson en uitgevers Wolters Kluwer en Relx. Zij organiseerden al kennissessies over AI, waarbij ze vooral de kansen benadrukten, niet de gevaren.
Self publishing populair
Een andere interessante ontwikkeling is de opkomst van self publishing. Het is voor auteurs makkelijker dan ooit om hun boeken zelf uit te geven en te distribueren zonder tussenkomst van traditionele uitgeverijen. Hoewel het principe van self publishing niet nieuw is, heeft het de laatste jaren een hoge vlucht genomen. Schrijvers hebben op die manier de vrijheid om hun eigen content te beheren en een breder publiek te bereiken. Dat vergroot de concurrentie voor traditionele uitgeverijen.
Een voorbeeld van een auteur die eigen werk uitgeeft is schrijver en cabaretier Paulien Cornelisse. In de Volkskrant zei ze daarover: ‘Ik sta ook in het theater en als cabaretier ben je zelf de producent. Ik heb een impresario en ik draag aan haar een percentage van mijn inkomsten af. Bij uitgeverijen is het precies andersom: daar krijgt de schrijver een percentage. Ik had er zin in zelf de productie in handen te hebben.’ Cornelisse legt uit hoe ze dat aanpakt. ‘Voor de dingen waar ik geen verstand van heb, huur ik mensen in. Maar het gaat mij toch vooral om mijn artistieke vrijheid. Ik ben niet goed in onderhandelen en vind het niet fijn om in de vragende positie te zijn. Dat ben je als auteur bij een uitgeverij wel.’
Uitgeversmonitor
Met de uitgeversmonitor kijkt KVB Boekwerk naar trends in de uitgeversmarkt. Dit kennis- en innovatieplatform voor de boekensector deelt de markt op in vier kwarten gebaseerd op omzet, waarbij het uitgevers op omzetgrootte rangschikt van klein naar groot. Namen worden uit privacy- en concurrentieoverwegingen niet genoemd. Het dashboard met grafieken over de laatste jaren laat zien dat de gemiddelde omzet per titel afneemt.
Persoonlijke benadering
Digitalisering brengt nieuwe uitdagingen met zich mee voor uitgeverijen. Het beheer van digitale rechten, bijvoorbeeld. Uitgeverijen zullen actief auteursrechten moeten beschermen. Daarnaast moeten ze zich aanpassen aan het veranderende consumentengedrag en de behoeften van lezers. Een persoonlijke benadering, zoals aanbevelingen op maat en het creëren van communities rond boeken, kan helpen.
Consument bepaalt
Er gebeurt een hoop voor Nederlandse uitgeverijen in een snel veranderende markt. De groei van het aantal schrijvers dat werk liever zelf uitgeeft en de verengelsing van de markt zijn onmiskenbaar. Toch zijn er ook kansen. Uitgeverijen kunnen hun diensten uitbreiden, bijvoorbeeld door in te zetten op e-books, audioboeken en podcasts. Uitgeverij Querido heeft zelfs een eigen Querido Academie. Die biedt opleidingen, cursussen en masterclasses aan op het gebied van schrijven en uitgeven. Martijn David heeft wel een idee wat uitgeverijen nog meer kunnen doen. ‘Nog beter kijken hoe ze hun boeken zo aantrekkelijk mogelijk kunnen maken. Ze moeten duidelijk maken dat het Nederlandse boek allerlei voordelen heeft. Maar uiteindelijk is het de consument die bepaalt.’
Heeft u een vraag over dit artikel?
De specialisten van ABN AMRO MeesPierson komen graag met u in contact.