Samenwonen of trouwen: wat zijn 10 belangrijke verschillen?

Juridische status

Een belangrijk verschil is de juridische status. Wanneer u trouwt, gaat u voor de ambtenaar van de burgerlijke stand een wettelijke verbintenis aan. Deze verbintenis brengt bepaalde rechten en plichten met zich mee. Samenwoners die niet getrouwd zijn of een geregistreerd partnerschap hebben, zijn geen partners volgens de wet. Dit betekent dat u meer zelf moet regelen, bijvoorbeeld in een samenlevingscontract en testament.

Trouwen en een geregistreerd partnerschap lijken veel op elkaar: er zijn maar een paar verschillen. Bijvoorbeeld dat u bij een huwelijk elkaar het ‘ja-woord’ moet geven. Bij een geregistreerd partnerschap hoeft dit niet. Meer over de verschillen leest u hier. In dit artikel geldt alles wat over trouwen wordt geschreven ook voor het geregistreerd partnerschap. Tussen trouwen of een geregistreerd partnerschap en samenwonen bestaan wel grote verschillen.

Fiscaal partnerschap

Vanaf het moment dat u trouwt, bent u automatisch fiscaal partner van elkaar. Voor samenwoners is dit anders. Dan bent u fiscaal partner als u bijvoorbeeld samen een kind heeft, allebei meerderjarig bent en een notarieel samenlevingscontract heeft afgesloten of samen eigenaar bent van een eigen woning waarin u allebei woont.

Het fiscaal partnerschap kent voor- en nadelen. Een voordeel is dat u samen aangifte voor de inkomstenbelasting kunt doen en inkomsten en aftrekposten mag verdelen. Nadelen van een fiscaal partnerschap zijn bijvoorbeeld dat u minder toeslagen krijgt en samen maar één eigen woning kunt hebben en dus maar één keer recht op hypotheekrenteaftrek.

Erfrecht

Bent u getrouwd dan erft de langstlevende echtgenoot op grond van de wet de gehele nalatenschap. Hij of zij wordt automatisch eigenaar van alle nagelaten goederen en is verplicht alle schulden te voldoen. Bij testament kan hiervan worden afgeweken. Samenwoners moeten een testament opstellen om hun vermogen aan elkaar na te laten. In een samenlevingscontract kunnen gemeenschappelijke goederen via een verblijvensbeding aan de langstlevende partner worden nagelaten.

Erfbelasting

Getrouwde partners hebben een ruime vrijstelling voor de erfbelasting, ongeacht de duur van het huwelijk. Deze vrijstelling bedraagt in 2025 € 804.698. Erft uw partner meer? Dan gelden tarieven van 10% en 20% voor het meerdere. Samenwoners moeten gedurende 5 jaar aan specifieke voorwaarden voldoen om de partnervrijstelling en het goedkopere tarief te verkrijgen. Deze termijn kan worden verkort tot 6 maanden door een notarieel samenlevingscontract met een wederzijdse zorgverplichting aan te gaan. Meer informatie hierover vindt u in het artikel:  Wie is uw partner voor de erfbelasting?.

Onderhoudsplicht

In een huwelijk moeten beide partners elkaar financieel onderhouden. Deze verplichting omvat ook het samen dragen van de kosten van de huishouding. Verder bent u samen verantwoordelijk voor huishoudelijke schulden. Deze onderhoudsplicht geldt ook na een eventuele scheiding in de vorm van partneralimentatie. Voor samenwoners is er niets in de wet geregeld over een onderhoudsplicht of alimentatie. Zij kunnen hierover afspraken maken in een samenlevingscontract.

Pensioen

Gehuwden hebben vaak automatisch recht op elkaars pensioenvoorzieningen, wat een belangrijke financiële zekerheid kan bieden. Samenwoners moeten hun partner expliciet als begunstigde aanwijzen in hun pensioenregelingen. Vaak wordt door de pensioenuitvoerder ook geëist dat er een notarieel samenlevingscontract is opgesteld. Bij scheiding is de verdeling van het opgebouwde ouderdomspensioen voor getrouwde partners geregeld in de 'Wet pensioenverevening bij scheiding'. Voor samenwonenden is er geen automatische verdeling van het opgebouwde pensioen. Zij dienen dus zelf afspraken te maken over de verdeling van pensioenaanspraken.

Toestemmingsvereiste

Artikel 1:88 BW bepaalt dat echtgenoten bepaalde overeenkomsten, zoals de verkoop van de gezinswoning, niet zonder toestemming van hun partner mogen aangaan. Dit wordt het toestemmingsvereiste genoemd. De gedachte achter deze wettelijke bepaling is om echtgenoten tegen elkaar én het gezin te beschermen voor rechtshandelingen die een groot financieel risico met zich meebrengen. Dit toestemmingsvereiste geldt niet voor samenwoners.

Gemeenschappelijk eigendom

U kunt trouwen in gemeenschap van goederen. Dat betekent dat alle bezittingen en schulden van u en uw partner die in de gemeenschap vallen gemeenschappelijke eigendom zijn. Meer leest u hierover in ons artikel: Trouwen zonder voorwaarden hoe werkt dat eigenlijk?. Bij samenwonen kan alleen gemeenschappelijke eigendom ontstaan door gezamenlijke aankopen en is een gemeenschap van goederen niet mogelijk. Samenwoners behouden meer controle over hun individuele financiële situatie, maar moeten zelf afspraken maken over de verdeling van bezittingen en schulden als ze uit elkaar gaan.

Aansprakelijkheid voor schulden

Echtgenoten zijn in principe niet automatisch aansprakelijk voor elkaars schulden, behalve bij huishoudelijke schulden of als een echtgenoot medeondertekenaar is van een lening. Bij een huwelijk in gemeenschap van goederen is er een uitbreiding van de aansprakelijkheid. Dan kunnen schuldeisers verhaal halen op zowel de gemeenschappelijke als de privébezittingen van de echtgenoot die de schuld is aangegaan. Samenwoners zijn alleen aansprakelijk voor hun eigen schulden, tenzij ze een geldlening zijn aangegaan voor de aankoop van een gemeenschappelijke bezitting.

Ouderlijk gezag

Wanneer getrouwde partners samen kinderen krijgen, hebben zij automatisch ouderlijk gezag over hun kinderen. Dit betekent dat beide ouders juridisch verantwoordelijk zijn voor de zorg en opvoeding van hun kinderen. Bij samenwoners heeft alleen de moeder automatisch ouderlijk gezag. De vader moet het kind erkennen om juridisch ouder te worden. Hiervoor is toestemming nodig van de moeder. Om ouderlijk gezag aan te vragen, moet er een gezamenlijk verzoek worden ingediend bij de rechtbank. Heeft u uw kind erkend op of na 1 januari 2023? Dan krijgt u vanaf de geboorte automatisch gezamenlijk ouderlijk gezag.

Conclusie

De keuze tussen samenwonen en trouwen is persoonlijk en gaat verder dan alleen financiële overwegingen. Het is belangrijk om de juridische en emotionele gevolgen in overweging te nemen. Hoewel trouwen bepaalde wettelijke voordelen en bescherming biedt, kunnen samenwoners met de juiste afspraken in een samenlevingscontract en testament ook nagenoeg hetzelfde resultaat bereiken.