Testamentaire oplossingen
Volgens Denekamp is het verstandig om bij leven na te denken over hoe de nalatenschap verdeeld wordt. "In een testament kun je verschillende regelingen opnemen om erfbelasting zo goed mogelijk te structureren." Een van de methoden die hij benoemt, is de zogenaamde 'tweetrapsmaking'. "Bij de wettelijke verdeling, de regeling van het erfrecht, ontstaat voor de kinderen een vordering op de langstlevende. Maar bij de tweetrapsmaking gaat het vermogen eerst volledig naar de langstlevende en pas na diens overlijden naar de kinderen. Dit voorkomt dat de kinderen al erfbelasting moeten betalen bij het eerste overlijden. En voor de langstlevende valt het bedrag wellicht volledig onder de vrijstelling van acht ton." Toch is dit niet altijd de meest voordelige optie. Denekamp: "Uiteindelijk kan dit betekenen dat de kinderen later juist meer belasting betalen. Maar als er op het moment van het eerste overlijden onvoldoende middelen zijn om belasting te betalen, kan het een praktische oplossing zijn."
De rol van de WOZ-waarde
Een ander belangrijk punt waar Denekamp op wijst, is de WOZ-waarde van een huis. "De Belastingdienst baseert de erfbelasting op de WOZ-waarde, maar die wijkt vaak af van de werkelijke marktwaarde." Dit kan voordelig uitpakken. "Mensen klagen vaak over een te hoge WOZ-waarde, maar die ligt toch ook nog best vaak wat lager dan de echte marktwaarde. Je mag in dat geval de vordering van de kinderen vaststellen op basis van de werkelijke waarde, terwijl de erfbelasting wordt berekend met de lagere WOZ-waarde. Dat kan gunstig uitpakken." Daarom adviseert hij om dit goed te bekijken. "Een verschil van een ton in waarde kan zomaar € 20.000 aan erfbelasting schelen." En soms lijkt de WOZ-waarde juist weer aan de hoge kant, als ouders de laatste jaren van hun leven bijvoorbeeld het onderhoud aan een woning wat hebben laten versloffen. In dat geval kan het lonen om daarover met de gemeente in discussie te gaan.
Samengestelde gezinnen en vruchtgebruik
Voor samengestelde gezinnen kunnen er nog meer complicaties ontstaan. "Stel dat een huis van één van de partners is en die wil dat het uiteindelijk naar zijn of haar eigen kinderen gaat, dan kan een vruchtgebruikregeling een optie zijn." Dit betekent dat de langstlevende in het huis mag blijven wonen, maar dat het eigendom naar de kinderen van de overledene gaat. "Op papier lijkt dit een logische regeling," zegt Denekamp. "Maar in de praktijk kan het ingewikkeld worden. Want wie betaalt de onderhoudskosten? Hoe zit het met de hypotheek? En kunnen de erfgenamen die lasten dragen?" Hij raadt daarom aan om vooraf scenario’s door te rekenen. "Als je nu een regeling treft, hoe zou dat er in de praktijk uitzien na een overlijden? Is het dan nog steeds een werkbare situatie?"
Erfbelasting en landgoederen
Voor mensen die een landgoed bezitten, gelden er extra regels. "Er is een speciale vrijstelling voor landgoederen, omdat het best veel geld kan kosten om dat in stand te houden. Maar je moet heel goed nagaan of je hier optimaal gebruik van maakt," zegt Denekamp. "Een langstlevende kan bijvoorbeeld door die extra regeling wel een hele grote vrijstelling hebben, maar als de kinderen uiteindelijk de erfbelasting moeten betalen, heeft die vrijstelling soms weinig effect." Dit vraagt om maatwerk. "Je moet echt goed kijken hoe dit fiscaal uitpakt en of je wellicht al aanpassingen moet doen in je testament."
Vermogensoverdracht bij leven
In het verleden werd er vaak voor gekozen om een huis al bij leven aan de kinderen over te dragen. "In de jaren '90 gebeurde dat veel", vertelt Denekamp. "Ouders droegen hun huis over aan hun kinderen, maar behielden zelf het recht om er te blijven wonen. Dit kon voordelen hebben als ouders bijvoorbeeld in een zorginstelling terechtkwamen, omdat het huis dan niet meer tot hun vermogen werd gerekend." Tegenwoordig is dat bijna nooit meer aantrekkelijk. "Al was het alleen maar omdat dat huis van box 1 naar box 3 gaat. Een huis in box 1 is eigenlijk een hele mooie bezitting. Relatief laag belast, de waardestijging is onbelast. Zet dat maar eens af tegen box 3. Als je al een besparing hebt voor de erfbelasting, dan lever je dat aan de kant van de inkomstenbelasting weer in.” Daarbij is het wat Denekamp ook goed om te beseffen dat het systeem uit de jaren ’90, waarbij mensen in een zorginstelling eerst hun vermogen moesten gebruiken, niet meer bestaat. “Er kan wel een eigen bijdrage betaald moeten worden, maar die is gerelateerd aan je inkomen.”
Conclusie: op tijd plannen loont
Denekamp benadrukt dat het belangrijk is om op tijd na te denken over hoe je je vermogen wilt overdragen. Daarnaast adviseert hij om regelmatig te checken of bestaande regelingen nog goed aansluiten bij de huidige wetgeving. "Het erfrecht en de belastingregels veranderen regelmatig. Wat tien jaar geleden een slimme keuze was, kan nu juist nadelig uitpakken." Daarom is zijn belangrijkste advies: "Neem de tijd om je situatie in kaart te brengen en laat je goed adviseren. Het kan je veel geld en zorgen schelen."
Dit artikel verscheen in de “Minigids Schenken & Nalaten” van Roularta Media en is verspreid bij onder meer Libelle en EW Magazine.
