Als iemand naar het buitenland verhuist en daar overlijdt, is het de vraag welke regels er op de nalatenschap van toepassing zijn. Dat wordt helemaal interessant als het vermogen en/of de erfgenamen zich in verschillende landen bevinden. Welk recht moet dan worden toegepast? Hetzelfde geldt voor personen die in Nederland zijn komen wonen. Hoe bepaal je de erfdelen waarover hun erfgenamen erfbelasting moeten betalen?
Al deze vragen kwamen aan de orde tijdens het op 15 juli 2019 door AAMP Internationaal Private Banking Amsterdam georganiseerde webinar ‘Internationaal Privaatrecht’. Samen met dr.mr. M.H. ten Wolde, professor Internationaal Privaatrecht aan de Rijksuniversiteit van Groningen, stond ik stil bij al deze complexe vraagstukken. Daarbij kwam ook het navolgende stappenplan aan de orde. Dit plan leidt u in 7 stappen naar het antwoord op de vraag: wie is er erfgenaam van mijn internationale nalatenschap en voor welk deel?
Stap 1: bepaal van welk land de regels van toepassing zijn op het huwelijksvermogen
Als de erflater gehuwd is, is de manier waarop hij gehuwd is van invloed op de omvang van de erfenis. Maar van welk land is het recht van toepassing? Zoals vermeld stelt ieder land zijn eigen regels. Zo knopen landen aan bij het recht van het land waar echtgenoten wonen ten tijde van de huwelijkssluiting. Andere landen stellen het recht van het land van de nationaliteit van (een van) de echtgenoten voorop. Per betrokken land zal nagegaan moeten worden, welk recht daar wordt toegepast. En met een beetje geluk staan die niet haaks op elkaar.
Sinds 29 januari 2019 geldt voor 18 EU-landen de Europese Huwelijksvermogensrecht Verordening. Deze Verordening geldt voor huwelijken gesloten op of na deze datum. Voor de andere huwelijken blijven de oude, nationale regels voor internationaal privaatrecht gelden.
Als echtgenoten geen rechtskeuze hebben gemaakt, verklaart de Verordening het huwelijksvermogensrecht van het eerste gemeenschappelijke verblijfplaats ten tijde van het huwelijk van toepassing. Het Nederlandse recht is dus van toepassing op een echtpaar dat nu in Frankrijk woont, maar ten tijde van hun in Italië voltrokken huwelijk in Nederland woonde.
Als dit niet gewenst is, kan het echtpaar kiezen uit het recht van het land waar zij ten tijde van de keuze wonen (bijvoorbeeld Frankrijk) of waar één van hen de nationaliteit van heeft.
Stap 2: bepaal wat de regels van dat land zijn
Nu duidelijk is van welk land het huwelijksvermogensrecht van toepassing is, kan ook vastgesteld worden wat die regels inhouden. Wordt naar het Nederlandse huwelijkse vermogensrecht verwezen dan zijn de echtgenoten in de wettelijke gemeenschap van goederen gehuwd, tenzij zij huwelijkse voorwaarden opgesteld hebben. Andere landen hebben andere regels. Kijk op Couples Europe als u de regels op hoofdlijnen wilt weten van landen in de EU.
Stap 3: bepaal van welk land de regels van toepassing zijn op de erfenis
Nu ieders aanspraak op het huwelijksvermogen duidelijk is, is de omvang van de erfenis ook duidelijk. Maar ook nu rijst de vraag van welk land het erfrecht van toepassing is. Ieder land heeft hiervoor zijn eigen spelregels. Over het algemeen wordt daarbij aangeknoopt bij de laatste woonplaats of nationaliteit van de overledene. Voor ieder betrokken land zal ook nu weer vastgesteld moeten worden wat de regels zijn.
Gelukkig geldt er binnen de EU sinds 17 augustus 2015 één regel: op nalatenschappen die openvallen na deze datum is het erfrecht van toepassing van het land waar iemand woont ten tijde van zijn overlijden. Als dat niet gewenst is, kan er een rechtskeuze uitgebracht worden voor het erfrecht van het land van de nationaliteit. Afwijkende, maar geldige, rechtskeuzes van voor de ingangsdatum worden trouwens gerespecteerd. Een testament hoeft om deze reden dus niet aanpast te worden.
Stap 4: bepaal wat de regels van dat land zijn
Per land verschilt het erfrecht. Is het Nederlandse erfrecht van toepassing, dan is er sprake van een wettelijke verdeling. Hierbij krijgt de langstlevende echtgenoot de totale nalatenschap en krijgen de kinderen een vordering ter grootte van hun erfdeel op deze langstlevende. Kijk op Couples Europe als u het erfrecht van andere EU-landen op hoofdlijnen wilt weten.
Stap 5: bepaal in welk land er aangifte erfbelasting gedaan moet worden
Als uiteindelijk duidelijk is wat de erfdelen van de erfgenamen zijn, moet bepaald worden in welk land er erfbelasting betaald moet gaan worden. Ook hier weer bepaalt elk land of het zal heffen of niet. En waarover en hoeveel. Vaak wordt er geheven op basis van de laatste (fictieve) woonplaats van de overledene, maar ook wel van de erfgenamen. Ook de locatie van een vermogensbestanddeel kan in een land tot erfbelasting leiden. Soms is ook een combinatie van deze aanknopingspunten ook mogelijk. Sommige landen hebben samen een verdrag opgesteld waarin bepaald is wie er heffingsbevoegd is. Hoewel er wel pogingen toe ondernomen worden, is er binnen de EU helaas nog geen sprake van afstemming op dit punt.
Stap 6: bepaal of er sprake is van dubbele belasting heffing
Als blijkt dat meerdere landen erfbelasting heffen over dezelfde nalatenschap of een vermogensbestanddeel uit die nalatenschap, is er sprake van dubbele belasting. Dan moet bekeken worden of deze landen dit in een verdrag met elkaar opgelost hebben. Is dit niet het geval, dan hebben veel landen nog een eigen regeling om deze dubbele heffing te voorkomen of te verzachten. Wilt u weten of Nederland een verdrag heeft gesloten met een land en wat daarin geregeld is? Gan dan naar de website van de Rijksoverheid en zoek op successie.
Stap 7: bepaal wie de nalatenschap mag afwikkelen
Als duidelijk is wie waar recht op heeft en hoeveel erfbelasting daarover betaald moet worden, moet de nalatenschap alleen nog afgewikkeld worden. Ook hier geldt dat ieder land daarvoor weer zijn eigen regels stelt. Binnen de EU is er gelukkig sinds 17 augustus 2015 duidelijkheid. Er wordt aangesloten bij de regels van het toepasselijk recht. Dat wil zeggen dat ook op de afwikkeling van de gehele internationale erfenis het recht van het land van de laatste woonplaats van toepassing is, tenzij er een rechtskeuze is uitgebracht. Dan is het recht van het land van die keuze van toepassing. Hoewel de Verordening stelt dat dit de gehele erfenis betreft, zult u inmiddels wel begrijpen dat niet-EU landen gewoon hun eigen regels van toepassing zullen verklaren.