Faillissement: wat is het en wat zijn de gevolgen?

Wanneer kun je failliet verklaard worden?

In het spraakgebruik wordt met ‘failliet gaan’ vaak bedoeld dat iemand geen geld meer heeft om zijn schulden te voldoen. Maar eigenlijk is dit een aanleiding om failliet verklaard te worden. Een faillissement kan namelijk aangevraagd worden als een schuldenaar opgehouden is met het betalen van zijn schulden. Ongeacht de onderliggende reden. Dus ook als de schuldenaar voldoende geld heeft maar simpelweg weigert zijn schulden te voldoen, kan hij failliet verklaard worden.

Omdat een faillissement er op gericht is om het vermogen van een schuldenaar te verdelen onder zijn schuldeisers, moet er wel sprake zijn van meerdere schuldeisers. Het faillissement kan dus aangevraagd worden door één schuldeiser, maar er moeten dan wel meerdere schulden openstaan.

Wie kunnen er failliet verklaard worden?

Zowel natuurlijke personen als rechtspersonen kunnen failliet verklaard worden. Onder natuurlijke personen vallen ook de ondernemers met een eenmanszaak, maten in een maatschap en de beherend vennoten in een VOF/CV. Onder rechtspersonen vallen de NV, BV, stichtingen, coöperaties en verenigingen. Dus niet de bestuurders of de aandeelhouders van rechtspersonen. Deze bestuurders kunnen wel hoofdelijk aansprakelijk zijn voor een tekort in de faillissementsboedel als zij (mede) verantwoordelijk zijn voor het faillissement.

Wat zijn de gevolgen van een faillissement?

Failliet verklaard worden heeft grote gevolgen. Het is een algemeen beslag op alle bezittingen en inkomen van de schuldenaar. Daardoor mag hij geen verplichtingen ten laste van zijn vermogen meer aangaan, worden zijn administratie, post en computers door de curator onder zich genomen en mag hij zijn woonplaats niet zonder toestemming verlaten. Alle beslissingen die het vermogen van de schuldenaar raken worden vanaf dan genomen door de curator.

Wat is de rol van de rechter-commissaris en de curator?

De rechter benoemt een curator en een rechter-commissaris. De curator is belast met het beheer en de verdeling (vereffening) van de failliete boedel. Hij zet (in sommige gevallen tijdelijk) het bedrijf voort en zorgt dat de schuldeisers (zoveel mogelijk) betaald worden. In een aantal gevallen heeft de curator hiervoor de medewerking van de rechter-commissaris nodig. Die houdt verder ook toezicht op de afwikkeling van het faillissement.

Wat is de positie van de schuldeisers?

In beginsel vallen alle schulden die op het moment van de faillietverklaring bestaan, in het faillissement. Schuldeisers kunnen vanaf dan niet meer zelfstandig actie ondernemen om hun vordering te innen.

Uitgangspunt is dat schuldeisers naar evenredigheid van hun vordering voldaan worden, maar de wet geeft aan bepaalde schulden voorrang. Schulden vallen in drie categorieën uiteen:

1. Boedelschulden: Kosten gemaakt voor de afwikkeling van het faillissement. Bijvoorbeeld het salaris van de curator of de makelaarskosten bij de verkoop van een pand. Deze schulden gaan voor op de preferente en de concurrente schulden.
2. Preferente schulden: Dit zijn schulden die voorrang hebben op de concurrente schulden. Dat kan zijn omdat het een schuld aan de Belastingdienst of het UWV is. Of omdat het een schuld is met een pand- of hypotheekrecht. In afwijking van de hoofdregel, kunnen deze laatstgenoemde schulden buiten het faillissement afgewikkeld worden.
3. Concurrente schulden: de overige schulden.

Om schuldeisers over het faillissement te informeren en op te roepen zich te melden, wordt het faillissement gepubliceerd in de Nederlandsche Staatscourant en ingeschreven in het Centraal Insolventieregister. Vervolgens bepaalt de curator welke van de ingediende vorderingen toegelaten worden tot het faillissement.

Hoe worden de schulden voldaan?

Als de schuldenaar en de schuldeisers tijdens het faillissement niet alsnog tot overeenstemming komen én de omvang van de failliete boedel vaststaat én alle schuldeisers bekend zijn, verkeert de boedel in ‘staat van insolventie’. Dat is het moment waarop de curator overgaat tot de verkoop van het (ondernemings-)vermogen en de vastgestelde uitkeringen aan de schuldeisers doet. In veel gevallen zal blijken dat er onvoldoende vermogen is om (een deel van) de schuldeisers te voldoen. De schuldenaar moet zich dan goed realiseren dat hij het resterende deel (ook na faillissement) nog steeds wel moet betalen.

Hoe kun je een faillissement (tijdelijk) voorkomen?

Een goede (business) planning

In het algemeen geldt dat een schuldenaar met een goed overzicht en inzicht in zijn financiële situatie minder kans heeft om in betalingsproblemen te komen. Maar mocht hij dan toch in de financiële problemen komen, dan zijn er naast een faillissement nog een aantal andere wettelijke mogelijkheden om daaraan het hoofd te bieden.

1.       Surseance van betaling (voor ondernemers)

Ondernemers met een eenmanszaak, maten in een maatschap en de beherend vennoten in een VOF/CV of een rechtspersoon met een tijdelijk financieel probleem, kunnen surseance van betaling aanvragen. Samen met een bewindvoerder, krijgt de ondernemer in beginsel 1,5 jaar de tijd om zijn financiële problemen op te lossen. Zijn schuldeisers mogen zolang geen actie ondernemen. Hierdoor kan de ondernemer zijn onderneming voort te zetten en heeft hij de tijd om deze te reorganiseren. Lukt het dan nog niet om de problemen op te lossen, dan kan de rechter alsnog het faillissement uitspreken.

2.       Schuldsanering buiten faillissement (voor natuurlijke personen)

Als een natuurlijk persoon (dus ook de ondernemer met een eenmanszaak, maat in een maatschap en de beherend vennoot in een VOF/CV) voorziet dat hij niet langer zijn schulden kan betalen, kan hij een schuldsaneringsregeling aanvragen. Het grote voordeel hiervan is dat de natuurlijke persoon de tijd krijgt om orde op zaken te stellen en hij na dit traject met een schone lei kan beginnen.

Schuldsanering begint met een vrijwillig traject waarbij de schuldenaar zelf probeert met al zijn schuldeisers tot een schuldregeling te komen.

Een schuldenaar/ondernemer kan sinds 1 januari 2021 nog een volgende stap zetten. Als een minderheid van de schuldeisers zich namelijk onredelijk opstelt, kan de schuldenaar/ondernemer de rechter verzoeken het akkoord dwingend aan alle schuldeisers op te leggen.

Als deze pogingen op niets uitgelopen zijn, dan kan de schuldenaar de rechter of (sinds 1 mei 2021) een specifieke groep bewindvoerders verzoeken om toegelaten te worden tot de wettelijke schuldsanering. Daarmee verliest hij wel de bevoegdheid om over zijn vermogen te beschikken. Daar staat tegenover dat hij in beginsel 3 jaar de tijd krijgt om -samen met de benoemde bewindvoerder- zijn financiële problemen definitief op te lossen. Na die tijd worden de overgebleven schulden kwijt gescholden en kan de schuldenaar met een schone lei verder.

Wat is de rol van de ABN AMRO bank?

Als er sprake is van betalingsproblemen, dan gaat de bank samen met de klant op zoek naar een passende oplossing. Daarbij wordt bijvoorbeeld een Schuldhulp & Budgetcoach of de afdeling Debiteurenbeheer ingeschakeld.

Als de financiële gezondheid van een bedrijf in het geding is, kan dit leiden tot risico’s die het voortbestaan van de onderneming bedreigen. Dit kan gevolgen hebben voor de mogelijkheden om het geld dat de ondernemer heeft geleend van de bank terug te betalen. In zulke gevallen is het waarschijnlijk dat de ondernemer in contact komt met collega’s van Financial Restructuring & Recovery, de bijzonder beheer afdeling van ABN AMRO. Zo’n begeleidingstraject is vaak intensief en confronterend. Het doel is echter om zo snel mogelijk inzicht in de bedrijfsvoering te krijgen en de resultaten te verbeteren, zodat het bedrijf weer financieel gezond kan worden. Het bedrijf en de bank hebben hierbij een gemeenschappelijk belang.