Bent u de gemachtigde in een levenstestament? Let dan op deze zaken

De gemachtigde heeft een grote klus

Het levenstestament regelt de situatie dat iemand zelf niet meer kan handelen, bijvoorbeeld door een ziekte als dementie. In de meeste gevallen is er dan een algemene notariële volmacht gegeven aan iemand om ‘alles’ namens de volmachtgever te kunnen doen. Laten we het praktisch maken en spreken over moeder als volmachtgever en dochter als gemachtigde.

Als moeder het niet meer kan, moet dochter het stokje overnemen. Dat kan betrekking hebben het doen van boodschappen, het bijhouden van de administratie, contacten met zorgverleners en de bankzaken. Mogelijk spelen ook grote beslissingen over de woonsituatie en langdurige zorg.

Naast het regelen van alle zaken in haar eigen leven, moet dochter nu dus ook alles regelen in het leven van haar moeder. Dat kan een grote klus zijn, met een grote verantwoordelijkheid.

Wat houdt de volmacht precies in?

Ik ben hiervoor uitgegaan van de situatie dat dochter een algemene volmacht krijgt in een levenstestament die is opgesteld bij een notaris. Er zijn echter meer smaken mogelijk. Denk aan beperkte machtigingen, onderhandse machtigingen en een machtiging op een bankrekening. Soms wordt ook een en/of-bankrekening ingezet voor de situatie van wilsonbekwaamheid. Meer hierover leest u in mijn artikel “Wat is het verschil tussen een volmacht en een levenstestament?”. Een algemene volmacht die is opgesteld bij een notaris biedt naar mijn idee de beste garantie voor een soepele oplossing.

Als er niets is geregeld, moet dochter naar de rechter voor een meerderjarigenbewind of curatele om namens moeder te kunnen handelen. Dit is vaak de reden voor mensen om een levenstestament op te stellen en het ‘onderling te regelen’. Maar soms is een bewind via de rechter juist gewenst. Bijvoorbeeld omdat er spanningen in de familie zijn en het rechterlijke toezicht en de goedkeuring nodig zijn om knopen door te hakken. Of wellicht is er geen logische vertegenwoordiger nabij? Een levenstestament kan de wens aan de rechter bevatten om een bepaald persoon of instelling te benoemen tot bewindvoerder, als die situatie zich voordoet.

Vanuit het perspectief van de gemachtigde is het belangrijk dat hij of zij goed begrijpt waar de vertegenwoordigingsbevoegdheid op is gebaseerd en welke gevolgen dat heeft.

Wanneer gaat de machtiging in?

Een meerderjarigenbewind kan worden uitgesproken als moeder niet meer zelf kan handelen. Hoe gaat dat bij een levenstestament? Kan dochter dan ook pas handelen als moeder het zelf niet meer kan?

Het antwoord op deze vraag vinden we in het levenstestament. Er zijn twee hoofdwegen. De volmacht gaat in nadat is vastgesteld dat moeder wilsonbekwaam is. Dat zal door een arts moeten gebeuren. De andere mogelijkheid is dat de volmacht direct is ingegaan. Dochter kan dan op elk moment op basis van de volmacht handelen, in het vertrouwen dat ze dat alleen doet als het noodzakelijk is. Vanuit praktisch oogpunt is dat de mooiste oplossing. Waarom dat zo is, leest u in mijn artikel “Wanneer treedt uw levenstestament in werking?”.

Een praktisch punt voor bankzaken, is dat het levenstestament nog moet worden aangemeld bij de bank. Meer hierover leest u in ons artikel “Uw levenstestament of notariële volmacht aanmelden bij de bank”.

Gelden er beperkingen?

Elke volmacht kent beperkingen. Die kunnen expliciet zijn of impliciet. Een voorbeeld van een expliciete beperking is een verbod op het doen van schenkingen namens de volmachtgever.

Een voorbeeld van een impliciete beperking is dat de gemachtigde steeds moet handelen in het belang van de volmachtgever. Naast de vraag of de gemachtigde kan handelen is er dus ook de vraag of hij het mag. Stel bijvoorbeeld dat de volmacht niets zegt over het doen van schenkingen namens de volmachtgever. De gemachtigde kan schenkingen doen namens de volmachtgever, maar mag het ook? Wat is het belang van de volmachtgever om geld weg te geven? Dat is niet altijd direct duidelijk en het beste is dan ook dat het levenstestament een richtsnoer op dit punt bevat.

De gemachtigde doet er dus goed aan om de beperkingen die in de volmacht zijn genoemd of uit de volmacht voortvloeien goed te kennen.

Moet of mag u handelen?

Een interessante vraag is of dochter moet handelen namens haar moeder of mag handelen namens haar moeder. Is het verplicht of vrijblijvend? Dit is een punt dat momenteel in ontwikkeling is.

Een volmacht straalt een zekere vrijblijvendheid uit. Er is een bevoegdheid om namens iemand anders te kunnen handelen. Maar wat zou het idee van moeder hierover zijn? Zou zij het zich zo voorstellen dat dochter namens haar handelt als dochter zin en tijd heeft? Of gaat zij ervan uit dat dochter steeds in actie komt als het nodig is.

Dit onderscheid kan juridische betekenis hebben. Is de volmacht niet eigenlijk een opdracht? Dat kan tot zwaardere verplichtingen leiden voor dochter. In de literatuur vinden hierover gedachtewisselingen plaats.

Ik schaar dit punt onder het hoofdstuk ‘de gemachtigde heeft een grote klus’. Moeder zal de bedoeling hebben dat dochter daadwerkelijk gaat handelen als dat nodig is en dochter zal de intentie hebben om dan in actie te komen. Beiden moeten zich ten volle realiseren dat dit een grote klus kan zijn. Leidt dat (mogelijk) tot knelpunten? Dan moet over oplossingen worden nagedacht. Als er meerdere kinderen zijn, dan kan over een taakverdeling worden nagedacht.

Heb oog voor andere betrokkenen

Stel dat dochter gedurende een aantal jaren de zaken namens moeder behartigt. Het is mogelijk dat dochter gedurende deze periode met niemand overleg heeft over haar handelen en ook niet hoeft te hebben. Stel verder dat er meer kinderen zijn. Na het overlijden van moeder kunnen zij dochter vragen om inzage te geven in haar doen en laten met de volmacht.

Of en in hoeverre dochter aan dit verzoek moet voldoen, is een interessante vraag vanuit juridisch oogpunt. Wat de volmacht hierover zegt, is ook van belang.

Mij gaat het in eerste instantie niet om de juridische discussie. De gemachtigde moet zich realiseren dat er op enig moment andere belanghebbenden in beeld kunnen komen. Dat kan verschillende achtergronden hebben. Wellicht is er twijfel over de oprechtheid van dochter als de gemachtigde. Wellicht wil een broer of zus het leven van dochter zuur maken. Waar het mij om gaat, is dat u als gemachtigde niet verrast wordt. Zelfs als u ruim binnen de lijntjes bent gebleven, is het niet leuk om onverwacht nog een administratie van de afgelopen jaren te moeten fabriceren.

Dit punt kan aanleiding zijn voor dochter om grote beslissingen in de familie af te stemmen. Eventuele bezwaren kunnen dan vooraf kenbaar worden gemaakt. Het zal van de situatie afhankelijk zijn of dit een wenselijk idee is. Zaken eerst afstemmen kan problemen voorkomen, maar kan ook problemen naar voren halen.

Afsluiting

Het treffen van een regeling voor de situatie van wilsonbekwaamheid moet zorgvuldig gebeuren. We helpen de volmachtgever op weg met ons artikel “6 vragen over het levenstestament”.

In dit artikel hebben we de situatie bekeken vanuit het perspectief van de gemachtigde. We hopen dat u als gemachtigde met deze informatie beter bent voorbereid op de ‘grote klus’.