Belastingaangifte: geld lenen aan familie of vrienden

Wat is een onderhandse geldlening?

Met een onderhandse geldlening wordt meestal een lening van een particulier bedoeld, in plaats van een lening bij een bank of andere financiële instelling. Vaak worden de leningsafspraken niet bij de notaris vastgelegd. Een onderhandse lening in de familiesfeer wordt ook wel een familielening of familiebank genoemd. Een geldlening tussen een grootouder en een kleinkind of tussen twee vrienden is ook een onderhandse lening.

Een voorbeeld van een onderhandse lening is de situatie waarin een kind een auto wil kopen, maar daarvoor geen geld heeft. De ouder kan het kind het geld ter beschikking stellen, met de bedoeling het na een aantal jaar terugbetaald te krijgen. Op deze manier kan de ouder het kind al laten profiteren van zijn of haar vermogen. Er ontstaat een geldlening en ouders en kind maken afspraken over bijvoorbeeld het terugbetalen en de rente. Deze afspraken hoeven niet op papier te worden vastgelegd, maar het is verstandig dat wel te doen. Het verkleint de kans op discussie over wat de afspraken precies inhouden en zo wordt mogelijke wrijving met andere familieleden voorkomen.

We gaan uit van de situatie dat u een lening verstrekt in uw familie- of vriendenkring. Gaat u veel leningen verstrekken of leningen verstrekken buiten uw familie- of vriendenkring, dan kunnen andere vraagstukken ontstaan. Bijvoorbeeld of u daar niet een vergunning voor moet hebben.

In dit artikel wordt verder gesproken over de uitlener als degene die de lening verstrekt en de lener die het geld leent.

Bekijk hieronder een aantal aandachtspunten van onderhandse geldleningen.

1. Past de geldlening in uw financiële situatie?

Met het verstrekken van een geldlening behoudt u uw vermogen. In zoverre verandert uw financiële positie dus niet. U legt (een deel van) uw vermogen vast in de geldlening. Daar kunt u dan niet vrij over beschikken en dat moet passen in uw financiële situatie.

Zeker als het om grotere bedragen gaat, kan het verstandig zijn een adviseur in te schakelen. Deze kan inschatten of de lening verantwoord is. Een adviseur kan ook bekijken hoe het zit vanuit het perspectief van de lener. Is lenen vanuit zijn of haar perspectief wel verstandig? In familieverhoudingen kan het namelijk lastig zijn om streng toe te zien op naleving van gemaakte afspraken. De toekomst blijft altijd onzeker, maar u zet een goede stap als de lening bij uw financiële situatie past.

2. Beïnvloedt de lening uw relatie met de lener?

Een geldlening voegt een financiële component toe aan uw relatie met de lener. Daar moet u zich bewust van zijn. Wat betekent het als de lener, bijvoorbeeld uw kind, vergeet te betalen, of in financiële problemen komt? Dat kan de relatie onder druk zetten. Een alternatief voor een geldlening kan een schenking zijn. Ga bij uzelf na of met een schenking een andere financiële relatie ontstaat.

3. Betaalt de lener rente?

Een ander aspect is de huidige rentevergoeding voor spaargeld. Het verstrekken van een geldlening kan een middel zijn om meer rente te krijgen over uw geld. Als u minder rente vraagt van de lener dan de bank zou doen, of helemaal geen rente berekent, kan de Belastingdienst dat als een schenking beschouwen. Bij een schenking boven een bepaald bedrag moet schenkbelasting worden betaald. U kunt ook overwegen uw kind een jaarlijkse schenking te doen tot het vrijgestelde bedrag waarmee uw kind de rente en/of de lening kan terugbetalen.

4. Een lening voor een eigen woning?

Bij een lening voor de woning van uw kind kunt u een hypotheekrecht op de woning van uw kind overwegen. Dit moet u via de notaris regelen. Het alternatief is een positieve/negatieve hypotheekverklaring in een onderhandse geldleningsovereenkomst. Het kind zegt dan toe een hypotheekrecht op de woning te vestigen. Ook zegt het kind toe geen andere hypotheken te vestigen op de woning. Deze afspraak kunt u onderhands maken, maar biedt minder zekerheid dan een hypotheekrecht vanaf het begin van de geldlening.

5. Wat zijn de gevolgen voor de inkomstenbelasting bij de uitlener?

Als de uitlener de lening verstrekt vanuit zijn of haar privévermogen (en niet vanuit een bv bijvoorbeeld), is de lening een bezitting in box 3. In 2024 valt een dergelijke lening in de categorie ‘overige bezittingen’. Dit betekent dat u met de lening geacht wordt een rendement van 6,04% te behalen, waarover u 36% belasting moet betalen. In de meeste gevallen levert dat een belastingdruk op van afgerond 2,2% over het bedrag van de lening (afgezien van het heffingsvrij vermogen van € 57.000).

Naarmate de ontvangen rente lager is dan 6,04% neemt de belastingdruk in relatieve zin toe. Bij een rente van 2,2% bijvoorbeeld, is de belastingdruk 100%. Dit is een gevolg van de grofheid van een systeem dat werkt met forfaitaire (de verwachte) percentages. Het voornemen van het kabinet is om per 2027 over te stappen naar een systeem waarin het werkelijke rendement wordt belast. Dat zou de hoge belastingdruk bij een lage rente dan oplossen.

6. Wat zijn de gevolgen voor de inkomstenbelasting bij de lener?

De heffing van inkomstenbelasting bij de lener is afhankelijk van de besteding van het geld. De aankoop van een auto levert bijvoorbeeld een schuld op in box 3, de aankoop van een woning kan een schuld opleveren in box 1.

Bij een schuld in box 3 mag de lener in 2024 een forfaitaire leenrente van circa 2,5% in aftrek brengen op zijn of haar inkomen uit box 3. Dat kan de belasting van de lener verlagen, maar dat is minder groot dan het rendement van 6,04% dat de uitlener geacht wordt te krijgen.

Een lening voor de eigen woning kan tot renteaftrek leiden bij de lener. In 2024 is het aftrektarief maximaal 36,97%. Hierdoor is het belastingvoordeel bij de lener vaak kleiner dan de belastingdruk bij de uitlener. De belastingdruk bij de uitlener is afgerond 2,2%. Als de lener een rente van 3,5% betaalt, is het fiscale voordeel afgerond 1,3% (exclusief effecten wegens het eigenwoningforfait). Het kan daarom gunstig zijn om de lening in termijnen kwijt te schelden (schenken).

Gebruikt het kind het geld voor zijn onderneming? Dan zijn de fiscale gevolgen afhankelijk van de situatie. Deze kunt u nader onderzoeken met een fiscaal adviseur.

Afronding