Van Missie naar Impact, met Patricia Vermeulen (Amref Flying Doctors)

Beluister het gesprek hieronder. Wilt u geen aflevering missen, ga dan naar uw favoriete podcast player om u te abonneren: Apple | Spotify | Google Podcasts | Pocket Casts

Het Coronavirus beheerst nog steeds vrijwel de hele samenleving, en alle bedrijven en organisaties in de wereld. Is dat bij jullie ook het project van dit moment?

‘Het coronavirus speelt zeker een hele grote rol in alles wat we nu doen. Maar aan de andere kant is onze missie relevanter dan ooit. We werken aan een gezond en sterk Afrika, dat begint bij een goede gezondheid. In elk land in Afrika is de zorg heel beperkt en niet te vergelijken met Nederland. En juist nu is het nog belangrijker dat iedereen een arts of verpleegkundige kan zien. De maatregelen die worden getroffen om het coronavirus te bestrijden zijn overal anders en vraagt om flexibiliteit in onze aanpak. Het virus houdt ons dus absoluut bezig. Daarom werken we er hard aan dat – juist nu – mensen in mensen in Afrika goede zorg kunnen krijgen.

Ligt jullie focus nu alleen op coronabestrijding, of is dit slechts een onderdeel van jullie werk?

‘We doen veel meer. Een van belangrijkste doelen is het opleiden van medisch personeel in Afrika om de gezondheidszorg blijvend te verbeteren. Denk daarbij aan Afrikaanse verpleeg- en verloskundigen. Dat is nu niet anders in tijden van een pandemie.

Want er zijn nog steeds duizenden mensen die medische zorg nodig hebben. We kijken natuurlijk wel naar de ontwikkelingen in een land en passen aan waar nodig. In Kenia is bijvoorbeeld een avondklok ingesteld waardoor men alleen overdag de straat op mag. Als je in de avond medische zorg nodig hebt, bijvoorbeeld omdat je gaat bevallen, dan moet je toch naar een ziekenhuis. Daarom zijn we een soort Uber-service gestart waarbij we zwangere vrouwen naar de klinieken kunnen brengen als dat nodig is.

Welke projecten doen jullie nog meer en waar ben je het meest trots op?

‘Ik ben heel trots op ons programma om meisjesbesnijdenis te stoppen. Deze schadelijke traditie komt nog veel voor in Afrika en is een van de meest schadelijke en verwoestende schendingen van de mensenrechten. Vaak zie je in Kenia dat bij bepaalde stammen, meisjes al jonge leeftijd worden besneden. Na de besnijdenis worden ze uitgehuwelijkt, stoppen ze eerder met school en raken ze sneller zwanger en krijgen ze op jonge leeftijd kinderen. Het toekomstperspectief van een meisje neemt daardoor enorm af. Ze woont in een hut in een afgelegen gebied en zorgt voor het gezin. Samen met de Masai hebben we een alternatief ritueel voor meisjesbesnijdenis ontwikkeld. De prachtige rituelen zijn bewaard gebleven, maar de schadelijke besnijdenis is vervangen voor onderwijs.

Even over dat hutje, ik zie het even voor me. Is dat ook de reden dat ze waarschijnlijk nooit een arts zien in hun leven?

‘Ja, want als je in een hutje zit ergens in een afgelegen gebied in Kenia, is de arts letterlijk heel ver weg. Dat kunnen tientallen of zelfs honderden kilometers zijn. Er zijn zoveel barrières voor een vrouw of een meisje in afgelegen gebieden om naar ziekenhuis te gaan. Transport is een probleem, ze kunnen er niet komen, ze hebben geen geld of transport en weten vaak niet wanneer ze naar een ziekenhuis moeten gaan. Er is niet zoiets als een zorgverzekering, zoals in de meeste landen. En als je toch naar een ziekenhuis gaat, kom je vaak op een plek terecht zonder goed opgeleide arts of verpleegkundige, geen schoon water en een gebrek aan medicijnen. Aan al die barrières werken wij als Amref Flying Doctors, samen met de lokale bevolking en de lokale overheid. Zodat ook die vrouw of dat meisje de zorg kan krijgen die zij nodig heeft.’

Hoe ziet jullie organisatie eruit? En dan heb ik het over waar jullie middelen vandaan komen, waar jullie gevestigd zijn, hoeveel medewerkers. Kun je het eens schetsen?

‘We zijn een Afrikaanse organisatie. Ons hoofdkantoor staat ook in Kenia. Dat maakt ons uniek. Wij hebben wereldwijd ongeveer 1400 medewerkers, waarvan de grote meerderheid van Afrikaanse afkomst is. We hebben in een achttal landen in Afrika kantoren. Daarnaast hebben we in Europa en Noord-Amerika ook kantoren die de activiteiten van de Afrikaanse organisatie ondersteunen.

Ik ben er heel trots op dat we Afrikaans leiderschap hebben. Dat alle Afrikaanse kantoren heel weten wat de problemen en oplossingen zijn. Er zijn veel debatten in Nederland en andere landen, over “zuidelijk” leiderschap. Dat is eigenlijk wat iedereen wil. Hoe doe je dat dan?

Dat is voor Amref totaal geen vraag, want zo zijn we georganiseerd. De middelen die de Afrikaanse organisatie zelf aantrekt zijn echt indrukwekkend. Ze ontvangen zelf rechtstreeks geld van The Gates Foundation, de Amerikaanse overheid en van Global Funds. We hebben in het noorden, zoals in Nederland, de taak om de onderwerpen onder de aandacht te brengen bij het Nederlands publiek, maar ook bij de politiek. En ervoor te zorgen dat we met zijn allen blijven lobbyen voor een sterk en gezond Afrika. Daarnaast halen wij hier ook veel geld op. De middelen die we in Nederland genereren komen voor een groot deel van de Nederlandse overheid, maar bijvoorbeeld ook van de Nationale Postcode Loterij, van bedrijven en een groot deel van onze 100.000 Nederlandse donateurs. Die zijn echt van grote waarde.’

Hoe gaat dat werven tegenwoordig? Welke uitdagingen heb je daarbij? Speelt Corona een rol, dat mensen misschien minder vrijgevig zijn?

‘Daar ondervinden we de effecten nu van en dit monitoren we heel nauwkeurig. Door het coronavirus moeten we stoppen met de straatwerving in België en Nederland. Dat ging niet. Je gaat niet de straat op terwijl iedereen huiverig is voor Corona. We zien dat nu weer aantrekken. Straatwerving is een heel belangrijk kanaal, niet alleen voor Amref, maar ook bij andere NGO’s (non-gouvernementele organisatie, red.). We zijn dat gaan ondervangen door meer op telemarketing in te zetten en de 100.000 donateurs die we al hebben nog meer te omarmen, te bedanken en te betrekken. Dan blijkt ook dat mensen echt meer gaan geven. Dat is heel erg bijzonder om te zien. Het is mooi om te zien dat mensen, ook als ze het moeilijk hebben, nog steeds bereid zijn om zoveel te geven. Eerdere financiële crises hebben ook al uitgewezen dat mensen niet zo snel stoppen met het donateurschap. Dat wat je echt belangrijk vindt, daar stop je niet zo snel mee. We verwachten wel dat er nog wat nasleep zal zijn als Nederland echt in een recessie komt. Dan slinken vermogens wellicht en hebben bedrijven het misschien moeilijker. We houden wel rekening ermee dat het een en ander nog wel verandert, maar vooralsnog vinden we het fantastisch om te zien hoeveel steun we nog krijgen. Juist ook door en voor Corona.’

Het hebben van een missie is heel belangrijk, maar het gaat natuurlijk uiteindelijk om de realisatie ervan. Wat is jullie impact geweest tot op heden?

‘Dat is een hele goede vraag. Amref Flying Doctors bestaat inmiddels al zestig jaar. In die zestig jaar hebben wij op het Afrikaanse continent 110 miljoen mensen bereikt met onze hulp. Daarvan zijn 80 miljoen vrouwen en kinderen, dus recht in de doelgroep. Een van onze kerntaken is het opleiden van lokale Afrikaanse zorgverleners. We hebben er al meer dan 12 miljoen kunnen opleiden. Dat zijn echt hele grote aantallen.

Het terugdringen van het tekort aan medisch personeel is extreem belangrijk, en daar kunnen wij echt het verschil maken. Dat opleiden doen we op innovatieve manieren, daardoor is ons bereik ook zo groot. We hebben mobiele platforms waarbij we mensen opleiden via een eenvoudige mobiele telefoon. Mensen hoeven dus niet af te reizen naar de hoofdstad. Ze kunnen nu cursussen volgen via de mobiele telefoon en zo bijgeschoold worden. De resultaten zijn heel goed.

Dat zijn geweldige aantallen. 110 miljoen mensen bereikt, wat bedoel je dan precies?

‘Het is het totaal van mensen dat we bereiken met onze projecten. Enerzijds is dat moeder- en kindzorg. We zorgen ervoor dat kinderen gevaccineerd kunnen worden en dat vrouwen goede prenatale of postnatale zorg kunnen krijgen. Anderzijds zorgen we bijvoorbeeld voor schoon drinkwater en toegang tot sanitaire voorzieningen. Dit getal staat voor alle mensen die daar gebruik van maken. In voornamelijk die acht landen waar we actief zijn. Maar met het opleiden hebben we echt een ‘pan-African’ bereik.’

Als Amref kun je nooit zeggen missie geslaagd, of missie volbracht. Is dat erg?

‘Dat is niet erg. En het is ook niet erg als het wel geslaagd zou zijn. Dan houdt je bestaansrecht op, ben je niet meer relevant en kun je stoppen. Dat is voor ons pas als iedereen in Afrika sterk en gezond is, dat duurt nog wel even. Maar dat doen we natuurlijk niet alleen. Op dit moment werken we met ontzettend veel NGO’s, overheden en bedrijven samen om de Duurzame Ontwikkelingsdoelen in 2030 te behalen. Dat is al heel snel. Maar we hebben samen ook al veel bereikt! Het percentage kinderen dat naar school gaat is flink toegenomen. Ook worden veel meer kinderen gevaccineerd en zetten we goede stappen in het terugdringen van honger.’

Kun je iets vertellen over een persoonlijke ervaring, wat je het meegemaakt tijdens je werk voor Amref, waar je een brok van in je keel hebt gekregen, van ontroering, trots, misschien wel boosheid?

‘Mijn moment van trots was mijn eerste reis met Amref, bijna vijf jaar geleden. Toen mocht ik een alternatief ritueel van meisjesbesnijdenis bijwonen, dat was heel bijzonder. Daar zag ik 1200 prachtige Masai-meisjes, op een hele grote rij, met elkaar, die door een prachtige ceremonie gingen. Zij werden vrouw, maar zonder de besnijdenis. Het was een groot feest en die meiden waren zó sterk, zó krachtig. Een van hen mocht namens al die meisjes spreken over hoe belangrijk het is dat zijzelf, maar ook ieder meisje in de wereld de vrouw van haar dromen kan worden. Toen dacht ik echt: “Jemig”. Ik heb zelf ook kinderen, maar ik kon me nog niet voorstellen dat die zo over zichzelf konden praten. Met zoveel kracht, dat vond ik prachtig. Ik was heel erg ontroerd door de kracht van de mensen daar. Ik faciliteer verandering, maar verandering komt echt van hun. Zo zie ik een organisatie als Amref ook. Het vuur wat er zit, hoeven we alleen maar helpen aan te wakkeren. Dat kunnen ze helemaal zelf, dat is prachtig.

Ik denk ook aan een moment vorig jaar, in Ethiopië. Ik was daar met een groep directeuren uit Nederland die in onze business club zitten. Eens in de zoveel jaar gaan we op reis om de impact van dichtbij te zien. Ik had mijn enkelbanden gescheurd, maar ik dacht: “Ik ga toch mee”. In de sloppenwijk zagen we een vrouw. Ze was jonger dan ik, met een stuk of vier kinderen. Op haar rug, aan haar hand en aan haar rok. Die kinderen kwamen echt hulp vragen. Ze kwamen bij mij, ze kwamen bij de andere directeuren staan met de vraag of wij geld hadden. Op zo’n moment nee zeggen is heel schrijnend. Vanuit mijn professionaliteit weet ik dat je niet in moet gaan op zo’n verzoek. Is ook corporate policy. Maar op persoonlijk niveau voel je je dus echt heel rot op zo’n moment. Machteloos.’

Heb je daar nog iets direct mee gedaan, op dat moment?

‘Nou, we doen wel altijd direct iets, maar we geven dus geen geld aan individuen. Op zo’n moment in zo’n sloppenwijk weet je ook niet wat er gebeurt als je iemand geld geeft, want er zijn heel veel mensen die geld nodig hebben. Op dat moment ben je toch een beetje een vreemd groepje. Dat laten we aan onze Ethiopische Amref collega’s over. Om dat samen met de overheid in goede banen te leiden. Dus op dat moment, op die plekken, doe je niks. Je voelt je rot, je weet dat je voor de community wel iets betekent, maar op dat moment voor die vrouw niet. In de dagen en weken daarna, is ode hele businessclub samengekomen en hebben we gezegd: “Wij moeten wat doen, wij geven al steun aan Amref en daar komen mooie waterprojecten uit, maar we hebben nog meer gezien waar we iets aan willen doen”  Dan zie je de kracht van die verbinding, van die ervaring. Dat hebben we opgepakt met de collega’s van Amref Ethiopië.’

Nog stiekem een laatste vraag: wat is jouw wens voor de toekomst voor Amref?

‘Ik wil graag dat we op een gegeven moment kunnen zeggen dat onze missie geslaagd is, en we niet meer nodig zijn. Dat er geen ongelijkheid meer is. Dat iedereen gezond kan opgroeien en de kans krijgt op een mooi, gezond en goed leven. Dat is mijn echte droom. Daar werk ik zelf met al mijn collega’s ook elke dag heel hard aan.’