Waar moet u op letten als u geld nalaat aan uw kleinkinderen?

Hoe zit het voor de erfbelasting?

Voor de erfbelasting hebben kleinkinderen een vrijstelling. In 2025 bedraagt deze vrijstelling € 25.490. Tot dit bedrag hoeven kleinkinderen dus geen erfbelasting te betalen als zij van u erven. Laat u meer na dan dit bedrag? De erfbelasting is dan eerst 18% en daarna 36%.

Als het bedrag niet bij uw kleinkind maar bij uw kind terechtkomt, zal deze in de regel 20% erfbelasting moeten betalen over dat bedrag. Een bedrag van de vrijstelling voor uw kleinkind bespaart in deze situatie dan ook € 5.098 aan erfbelasting (€ 25.490 x 20%).

De vrijstelling voor kleinkinderen geldt per grootouder en per kleinkind. Zijn er twee grootouders en twee kleinkinderen? Dan hebben we dus maximaal vier vrijstellingen. In grotere families kan de belastingbesparing flink oplopen.

Komen de kleinkinderen in de wachtkamer?

Stel dat twee grootouders beiden het bedrag van de vrijstelling nalaten aan ieder van hun kleinkinderen. In de regel blijft het vermogen bij het overlijden van de eerste grootouder bij de langstlevende grootouder. Wat betekent dat voor het legaat aan de kleinkinderen? Krijgen zij hun aanspraak, net als meestal de kinderen, in de vorm van een vordering op de langstlevende grootouder? Pas daadwerkelijk uitgekeerd na het overlijden van de langstlevende grootouder?

Dit is mogelijk, maar levert een complicatie op voor de inkomstenbelasting. De vordering van de kleinkinderen is namelijk niet ‘gedefiscaliseerd’. Dat betekent dat zij hun bezitting moeten opgeven in box 3 en de langstlevende mag de schuld in aftrek brengen in box 3. Het is dan eerlijk als de langstlevende de kleinkinderen jaarlijks geld geeft om de box 3-belasting te kunnen betalen. Dit geeft jaarlijks ‘gedoe’.

Het alternatief is dat de kleinkinderen hun legaten direct krijgen uitgekeerd (eventueel met een bewind, zie hierna). Dan wordt hun verkrijging ook in box 3 belast, maar het vermogen om die belasting te betalen is beschikbaar. Wellicht makkelijker, maar de langstlevende moet wel daadwerkelijk afstand doen van vermogen.

Ook de eerste tariefschijf erbij?

Over het bedrag van € 154.197 dat de vrijstelling overtreft, betalen kleinkinderen 18% erfbelasting. Dat is minder dan het maximumtarief voor kinderen van 20%. Heeft u een groot vermogen en hoeft niet alles naar uw kinderen? Dan is het een overweging om naast de vrijstelling ook het bedrag van de eerste tariefschijf na te laten aan uw kleinkinderen. Per kleinkind gaat het dan om een bedrag van bijna € 180.000.

Grootouders die ik spreek vinden dat vaak een groot bedrag. En dat is natuurlijk ook zo. Maar als je het relateert aan het kopen van een huis, dan geeft dat een ander perspectief?

In de toekomst zal er overigens nog een tweede besparing kunnen plaatsvinden. Door direct aan uw kleinkind na te laten, krijgt uw kind minder en zal deze bij zijn of haar overlijden ook minder nalaten. Wellicht scheelt dat op dat moment wederom 20%.

Houd uw testament flexibel

Bij de formulering van uw testament kunt u enige flexibiliteit inbouwen. U kunt spreken over kleinkinderen die er op het moment van uw overlijden zijn. Kleinkinderen die worden geboren (formeel is het: worden verwekt) na het opstellen van uw testament, doen dan ook mee. En door te spreken over ‘het bedrag van de vrijstelling op het moment van mijn overlijden’, pakt u de jaarlijkse aanpassing van de vrijstelling wegens inflatie automatisch mee.

Verder is het raadzaam om een maximaal bedrag te noemen. De wet kan namelijk wijzigen en het bedrag van de vrijstelling kan anders worden. U kunt eventueel het bedrag voor kleinkinderen ook maximeren tot een percentage van uw vermogen. Dat is relevant bij een daling van het vermogen om de verhoudingen in evenwicht te houden.

Krijgen de kleinkinderen uit de ‘grote pot’?

Stel dat u drie kinderen heeft. Er is een kind dat geen kinderen heeft, een kind dat één kind heeft en een kind dat vier kinderen heeft. Spreekt de gedachte ‘uit de grote pot’ u aan of wilt u een ‘staaksgewijze verdeling’? In beide gevallen laat u het bedrag van de vrijstelling van € 25.490 na aan ieder van uw kleinkinderen. Kleinkinderen worden dus steeds gelijk behandeld. De vraag is wie minder krijgen.

Bij de gedachte ‘uit de grote pot’ wordt het vermogen dat over is, verdeeld over uw kinderen. Het resultaat is dat het gezin van het kind met de meeste kinderen ook het meeste vermogen krijgt. Een andere benadering is dat u het vermogen eerst in drieën splitst. Een derde deel voor elk kind. Vervolgens komen de bedragen voor de kleinkinderen ten laste van de delen van de betreffende ouder. Op deze manier krijgt elk gezin evenveel vermogen. Dit wordt wel een ‘staaksgewijze verdeling’ genoemd.

Welke mogelijkheid het meest eerlijk is? Dat is een persoonlijke afweging.

Zijn de gezinnen van uw kinderen compleet?

Kleinkinderen die worden verwekt na uw overlijden, erven niet van u. Dat is iets om rekening mee te houden als de gezinnen van uw kinderen (naar verwachting) nog niet compleet zijn. Er kan immers een ongelijkheid ontstaan tussen eerder en later geboren kleinkinderen. De omvang van het bedrag dat u nalaat aan uw kleinkinderen is ook een factor. Kan een kind een later geboren kleinkind zelf met een schenking compenseren of zal dat niet mogelijk zijn? Bij grote bedragen zal het wellicht niet mogelijk zijn.

Komt het geld in handen van jonge kleinkinderen?

Het uitgangspunt is dat (klein)kinderen de vrije beschikking krijgen over hun vermogen zodra zij 18 jaar worden. Mogelijk hebben zij dan andere ideeën over wat een verstandige besteding van het geld is dan u of uw kind.

Vaak wordt voor deze situatie een bewind ingesteld. Er is dan een bewindvoerder die het geld voor uw kleinkind moet beheren, bijvoorbeeld tot de 25-jarige leeftijd. Wellicht is uw kind (de ouder van het kleinkind) een geschikte bewindvoerder? Het idee is dat bestedingen tot de 25-jarige leeftijd in samenspraak plaatsvinden en dat na de 25-jarige leeftijd de meest wilde haren bij uw kleinkind zijn verloren.

Gaat u ook schenken aan uw kleinkind?

Het is ook mogelijk om aan kleinkinderen te schenken. Of u doet beide: u schenkt aan kleinkinderen en laat ook een bedrag aan hen na. Ook voor schenken geldt immers een vrijstelling (€ 2.690 in 2025).

De hiervoor genoemde overwegingen voor nalaten aan kleinkinderen gelden ook voor schenken aan kleinkinderen. Schenken heeft het voordeel dat de financiële band tussen u en uw kleinkind al tijdens uw leven tot stand komt. Maar een testament met bedragen voor uw kleinkinderen is wellicht makkelijker te regelen dan bankrekeningen openen voor uw kleinkinderen en schenkingsakten met bewind te maken. Dit zal mede afhankelijk zijn van uw situatie en het aantal kleinkinderen.

Afsluiting

Als ik nalaten aan kleinkinderen tijdens een gesprek als mogelijkheid noem, komt dat de sfeer bijna altijd ten goede. Grootouders vinden het kennelijk een aansprekend idee, dat ook nog eens gunstig is voor de erfbelasting. Ik heb hier een aantal zaken genoemd waarmee u rekening kunt houden. Een goede voorbereiding voor een gesprek met uw kinderen of uw notaris?