De voordelen en valkuilen bij certificering van aandelen

Eigendom en zeggenschap bij een bv

Bij de oprichting geeft een bv aandelen uit aan de oprichter, die als directeur in dienst treedt bij zijn bv; hij is directeur-grootaandeelhouder (dga). De belangrijkste besluiten worden genomen door de algemene vergadering van aandeelhouders (ava). De ava beslist over zaken als de benoeming van bestuurders, maar ook of en hoeveel dividend moet worden uitgekeerd. Het bestuur is gehouden dit besluit uit te voeren, tenzij de bv na de dividenduitkering in de betalingsproblemen kan komen (zie ook mijn blog ‘Dga, pas op met het opnemen van te veel dividend!’). Het bestuur moet handelen in het belang van de bv en is verantwoordelijk voor het dagelijks bestuur en plannen maken voor de toekomst. Zolang aandeelhouders en bestuurders dezelfde personen zijn of dezelfde belangen hebben, is er niet zoveel aan de hand. Maar als het aantal aandeelhouders groeit of de samenstelling wijzigt, kan dit veranderen. Denk aan een situatie waarbij de ene aandeelhouder graag dividend ontvangt en de ander de winst liever investeert in het bedrijf. Dat komt bijvoorbeeld voor bij de overdracht door een dga aan de volgende generatie, waarbij niet ieder kind in het familiebedrijf actief is. Andere situaties waar conflicterende belangen op de loer liggen zijn:

• een overdrager heeft nog een groot financieel belang bij de bv als aandeelhouder of schuldeiser
• een dga wil zijn kinderen al in een vroeg stadium vermogen op laten bouwen, zonder dat zij zeggenschap krijgen
• een dga wil aandelen uitgeven aan belangrijke werknemers/sleutelfunctionarissen om ze te binden, zonder ze ook zeggenschap te geven

Met het certificeren van aandelen kunnen dit soort problemen worden voorkomen.

Het certificeren van aandelen

Een aandeelhouder heeft twee rechten: het recht op zeggenschap (stemrecht) en het recht op dividend en/of de opbrengst bij verkoop van de aandelen. Door te certificeren kan er een splitsing worden aangebracht tussen de zeggenschap en het economisch belang. De aandelen worden daarvoor overgedragen aan een ‘stichting administratiekantoor’ (STAK). De stichting geeft op haar beurt certificaten van aandelen uit. De certificaten vertegenwoordigen het economisch belang bij de onderneming. De stichting krijgt het bij de aandelen behorende stemrecht.

Door plaats te nemen in het bestuur van de STAK behoudt de dga de zeggenschap en kan bijvoorbeeld bestuurders benoemen of ontslaan. In de praktijk zien we dat er vaak nog een of twee vertrouwenspersonen als bestuurder worden benoemd. In de statuten van de stichting wordt opgenomen wie de opvolgers zijn of hoe dat wordt bepaald als bij voorbeeld de dga komt te overlijden. De certificaten vererven wel, maar de erfgenamen krijgen geen zeggenschap. Dit bevordert de continuïteit van de onderneming. Bij uitkering van dividend door de bv is de STAK verplicht deze winst door te geven aan de certificaathouders.

Verder worden de spelregels tussen de STAK en de certificaathouders vastgelegd in de administratievoorwaarden. Zo kan er bijvoorbeeld worden vastgelegd dat een certificaathouder die de door hem gehouden certificaten wil verkopen, deze eerst aan een medecertificaathouder moet aanbieden. Er zijn geen dwingende wettelijke bepalingen zodat hier op een op maat gemaakt reglement kan worden gemaakt.

Royeerbaar en niet-royeerbare certificaten

Bij niet royeerbare certificaten ligt de sleutel bij het bestuur van de STAK. Royeerbare certificaten kunnen weer worden omgewisseld in aandelen. Dat kan op wens van de certificaathouder of pas indien aan bepaalde voorwaarden is voldaan. Denk aan een situatie waarbij aan alle verplichtingen richting de overdragende dga is voldaan.

Certificering en de fiscus

Als een dga zijn aandelen onderbrengt in een STAK wordt geen belasting geheven, mits de claim van de fiscus niet verloren gaat.

Valkuilen bij certificering

Een certificering als beschermingsconstructie geeft rust. Aan de andere kant heeft de certificaathouder maar weinig rechtsmiddelen als er een conflict ontstaat tussen hem en het bestuur van de STAK. Als sprake is van wanbeleid van de bestuurder kan de certificaathouder royement via de rechter proberen af te dwingen. In de praktijk blijkt dat niet snel succesvol te zijn.

Het is dus van groot belang dat bij de inrichting van de statuten en de administratievoorwaarden van de STAK goed wordt nagedacht, over situaties die zich mogelijk kunnen voordoen. Zo kan het overlijden van de dga belastingheffing oproepen en daarmee een behoefte aan dividend. De medewerking van het bestuur van de STAK is dan noodzakelijk. Denk ook aan een situatie waarbij door veranderende fiscale regelgeving de certificaathouder belasting moet betalen vanwege zijn bezit in certificaten en het STAK bestuur geen dividend wil uitkeren.

Behalve voorzieningen in de statuten en de administratieve voorwaarden, is het daarom niet ongebruikelijk om in het bestuur van de STAK ook een vertegenwoordiger van de certificaathouders te benoemen.

Stemrechtloze aandelen als alternatief

Sinds 2012 bestaat ook de mogelijkheid tot uitgifte van stemrechtloze aandelen. Ook hier is sprake van een knip tussen de zeggenschap en de financiële rechten. Het verschil zit ‘m onder andere in het feit dat de houder van stemrechtloze aandelen, het recht heeft om deel te nemen aan de vergaderingen van de aandeelhouders. Een ander verschil is dat certificaten van aandelen zonder tussenkomst van de notaris kunnen worden overgedragen. Op dit soort onderdelen is certificering flexibeler dan het werken met stemrechtloze aandelen.

Conclusie

Het certificeren van aandelen geeft de mogelijkheid een bedrijfsopvolging makkelijker te laten verlopen. Maar het is geen wondermiddel voor alle denkbare problemen. Het meewegen van alle belangen, het creëren van draagvlak en goede communicatie zijn minstens zo belangrijk.