Praktische gevolgen van het onterven van een kind

Kan ik mijn kind onterven?

In een eerder artikel heb ik deze vraag besproken. Het antwoord is ‘het kan’. Ik heb ook gekeken naar de vragen waarom er een legitieme portie is en wie in juridische zin een kind is.

Heeft u uw boekhouding op orde?

Het is goed om aandacht te hebben voor de situatie na het overlijden van de ouder. Geregeld ontstaat er door een onterving een jarenlang familieconflict. Waar wordt dan over gediscussieerd en wat kunt u doen om de kans op een conflict te verkleinen?

Een kind dat is onterfd en zich beroept op zijn legitieme portie krijgt een vordering op de nalatenschap. Voor het vaststellen van de omvang van deze vordering moet niet alleen worden gekeken naar de bezittingen in de nalatenschap, maar ook naar bepaalde schenkingen die in het verleden zijn gedaan. Verder moeten alle bezittingen worden gewaardeerd. En tot slot moet het onterfde kind kunnen controleren of zijn vordering goed wordt vastgesteld. Het kind heeft dan ook het recht om de boekhouding te bekijken.

Op elk van deze punten kan makkelijk discussie ontstaan, dat soms uitgroeit tot een langdurig familieconflict. De paradox is dat een onterving voor een ouder relatief makkelijk te regelen is. Het maken van een (nieuw) testament volstaat. Maar de andere kinderen zitten mogelijk met een jarenlange nasleep. Het helpt als de ouder de administratie op orde heeft. Zodat bijvoorbeeld duidelijk is welke schenkingen in het verleden hebben plaatsgevonden.

Verschillende gradaties van onterven

Het onterven van een kind is vaak een grote stap in emotionele zin. In technische zin is het makkelijk te regelen. Maar wellicht is een volledige onterving een te grote stap. Welke alternatieven zijn er?

Een mogelijkheid is om het onterfde kind een legaat te geven ter grootte van een geldbedrag. Het kind is dan geen erfgenaam en krijgt een vordering op de nalatenschap. Hiermee staat het kind op ‘afstand’, maar het kind hoeft niet om het geldbedrag te vragen. Dat kan duidelijkheid geven en een ander gevoel oproepen bij alle betrokkenen dan een volledige onterving.

Wat is de omvang van het geldbedrag? Als u het bedrag beperkt tot de legitieme portie, moet nog steeds worden gespit in het verleden naar schenkingen die wel of niet hebben plaatsgevonden. Door het kind een vordering te geven dat wat groter is dan zijn legitieme portie, kan dit mogelijk worden voorkomen of beperkt. Maar er gaat dan wel meer geld naar dit kind.

Een andere mogelijkheid is dat u de andere kinderen extra schenkingen doet tijdens uw leven. Zo krijgt het ‘zwarte schaap’ uiteindelijk minder, zonder dat het wordt onterfd.

Welke mogelijkheid past, zal afhankelijk zijn van de specifieke situatie.

Wie krijgt meer?

Als iemand minder krijgt, is er ook de vraag wie meer krijgt. Gedacht kan worden aan de kinderen van het te onterven kind, als die er zijn natuurlijk. Als er sprake is van een conflict tussen de ouder en het kind, staan deze kleinkinderen daar wellicht buiten? De andere logische optie is dat andere kinderen meer krijgen.

Goed plannen

De moraal van mijn verhaal is dat het onterven van een kind een ingewikkeld vraagstuk is, met veel invalshoeken. Het is verstandig oog te hebben voor de praktische gevolgen na uw overlijden.

Ik heb enkele kwesties besproken, maar er zijn nog open eindjes. Zo kunnen maatregelen tijdens uw leven soms invloed hebben op de omvang van de aanspraak van het onterfde kind. Soms is dat het geval bij het aangaan van een huwelijk.

Verder is de formulering van het testament een belangrijk aandachtspunt. Door bijvoorbeeld ontwikkelingen in de rechtspraak leren we steeds meer. Het is goed mogelijk dat uw notaris de formulering in uw testament van 5 jaar geleden nu toch wat anders zou doen. Het is dus ook vanuit deze invalshoek belangrijk om uw testament regelmatig op actualiteit te toetsen.