Corona en de impact op ondernemers, met Sanne Groenemeijer

In Corona en de impact op ondernemers praten we met Sanne Groenemeijer, algemeen directeur van Novo Nordisk Nederland. Novo Nordisk is een internationale toonaangevende speler als het om diabeteszorg gaat. Wat heeft dit virus voor hun betekent en wat gaat het betekenen voor de gezondheidszorg in z’n algemeenheid?

Vandaag praten we met Sanne Groenemeijer, algemeen directeur van Novo Nordisk Nederland. Novo Nordisk is een internationale toonaangevende speler als het om diabetes gaat. Wat heeft dit virus voor hen betekend en wat gaat het virus? En wat gaat het betekenen voor de gezondheidszorg in zijn algemeenheid? Maar eerst, Novo Nordisk: een internationale partij, hoe groot is het precies?

Goeiemiddag Jordy, wij zijn wereldwijd de grootste leverancier van insuline. Met enige trots vertel ik ook altijd dat de helft van alle mensen in de wereld die insuline moeten gebruiken, die van ons gebruikt. In Nederland is dat zelfs iets meer dan de helft. Ruim 65% van de mensen in Nederland die insuline gebruiken, gebruikt die van ons.

Ik heb begrepen dat het hoofdkantoor in Denemarken is gevestigd, maar hoeveel vestigingen zijn er precies? Is het echt een wereldwijde organisatie?

Ja wij zijn een globale speler, dus we zijn echt een internationaal opererende farmaceut, met ons hoofdkantoor en onze wortels in Bagsværd, Denemarken. Wij zijn in ruim 150 landen vertegenwoordigd. Natuurlijk niet overal verkoopkantoren, maar we zijn over de hele wereld aanwezig.

En hoeveel medewerkers heeft het wereldwijd?

Globaal praat je tussen de 40 á 50 duizend medewerkers. In Nederland ben ik verantwoordelijk samen met 130 mensen voor de Nederlandse vestiging.

Het gaat over Corona nu, maar hoeveel mensen lijden er nou eigenlijk aan diabetes?

Je hebt twee typen. Type 1 diabetes, dat is iets dat je verkrijgt. Dat overkomt je in de zin van dat de cel die insuline maakt in je lijf, stuk gaat. Dat krijgen heel vaak kinderen. Dan ben je echt 100% insuline afhankelijk. Als je dan geen insuline neemt, dan ga je gewoon dood. Ik leid er zelf overigens ook aan. En dan type 2 diabetes, dat is het merendeel. Dat wordt dan oneerbiedig de welvaartsziekte genoemd. Mensen zijn vaak wat te zwaar of bewegen te weinig. Mensen worden dan minder gevoelig voor hun eigen insuline en vaak als die mensen wat actiever worden en wat gezonder eten, dan kan je dat keren. Maar heel vaak lukt dat ook niet en moeten die mensen ook insuline gebruiken. Als je type 1 hebt dan heb je het in Nederland over rond de 80.000 tot 100.000 mensen. Type 2, dan heb je het bijna over 1 miljoen.

Dat is enorm, dat wist ik niet. Jij leidt er zelf ook aan. Als ik het goed begrijp, met name type 2, dan lijkt mij Diabetes en Corona niet de beste combinatie, om maar eens een understatement te gebruiken. Ben jij op je hoede geweest de afgelopen maanden?

Ja en nee, ik denk, net zoals iedereen met type 1, bij wat ik heb, ben je insuline afhankelijk. Je bent wat ontvankelijker voor een aandoening, welke het ook is, op het moment dat je je bloedsuikers niet goed geregeld hebt, dat lukt mij over het algemeen prima. Heel veel mensen lukt dat om heel veel redenen niet. Wat we vooral nu weten, na 3 á 4 maanden na de uitbraak, dat het vooral mensen zijn met type 2 diabetes. En daarnaast mensen in combinatie met overgewicht, daar is de grootste impact nu te zien. Dat maakt dus dat, in het gebied waar wij opereren, dat de aandacht daar volledig op gevestigd is.

Wat is de situatie van Novo Nordisk geweest de afgelopen maanden?

Nou, wat wij daar direct van gemerkt hebben is dat naast dat mensen wc-papier begonnen te hamsteren, begonnen mensen ook medicijnen en vooral ook insuline te hamsteren. Wat ik net al aangaf: je bent met zeker type 1 levensafhankelijk van je medicijn. Dus als je alleen al het idee hebt dat dat niet leverbaar is, dan ga je daar extra op inzetten. Dus we hebben weken gehad, zeker de eerste twee á drie weken na de lockdown, half maart tot begin april, waarbij we in een week 90% van de maandomzet verkochten of werd uitgegeven via de apotheken. Dan hebben wij een probleem met het voorraadbeheer. En dat vraagt om heel nauw overleg tussen ons en ook met het Ministerie van Volksgezondheid, de apothekers, de groothandelaren. Wat kunnen we doen om te voorkomen dat de mensen zonder insuline komen te zitten? We hebben wel genoeg, maar nu werd de voorraad verplaatst van de groothandel naar de koelkast bij de patiënt. Iedereen begon het in te slaan en dat zijn enorme disruptieve bewegingen, je loopt daar altijd achteraan en je kan er niet op anticiperen. Q1 was natuurlijk een topkwartaal omdat iedereen gewoon 3 á 4 keer zijn insuline-volumes gingen ophalen bij de apotheek. Q2 is naar verwachting heel klein en heel laag omdat mensen de voorraden nog steeds hebben liggen, want je gaat niet méér gebruiken.

Wat dat betreft is het voor iedereen raar jaar, voor jullie dus ook. Ik kan me ook voorstellen dat jullie klantenservice het heel druk heeft gehad. Dat er heel veel vragen kwamen zoals “Wat betekent dit voor mij?” of “Ik heb deze aandoening, hoe zit dat?” We hebben in deze podcast enorm veel ondernemers gesproken, de één had het heel druk, de andere heel rustig. Ik kan me voorstellen dat het bij jullie superdruk was.

Ja klopt, de eerste maand was het eigenlijk gewoon puur crisismanagement om het voorraadbeheer op niveau te houden. En daarnaast, wij noemen dat informatie- en service afdeling; dat zijn ook de enige mensen die wel op kantoor zijn, omdat daar de aanloop gigantisch was. Met name vragen als “Kan ik mijn insuline nog krijgen?” of “Is er een tekort?” En heel veel vragen over het risico dat mensen liepen, daar kunnen wij natuurlijk geen antwoord op geven. Ik heb wel artsen in dienst, maar wij mogen mensen niet zomaar adviseren. Dus moet iedereen terugverwezen worden naar hun dokter, maar die had op dat moment ook geen tijd. Wij zijn toen wel in dat gat gesprongen waar we met partijen, ziekenhuizen… Bas van der Goor (oud-volleyballer, red.) doet veel rondom diabetes. We hebben allerlei webcasts opgestart en daar is ook heel veel aandacht voor geweest binnen die communities. Waarin we de meest gestelde vragen door artsen konden laten beantwoorden: Waar moet je nou rekening mee houden? Wat betekent dit voor jou? En ik kom dan ook even vertellen dat mensen niet bang hoeven te zijn dat er een insuline-tekort komt. Dat hebben we continue gezegd. Ook om te voorkomen dat mensen meer bleven ophalen dan ze nodig hadden. Anders hadden we een ongelooflijk tekort gehad in Nederland, en dat wil je echt niet.

Als ik jou goed begrijp, is dat tekort er niet gekomen, dus dat voorraadbeheer is weer een beetje op orde?

Ja, dat is op orde. De uitdaging is dat onze fabrieken over de hele wereld zitten. Bijvoorbeeld een fabriek in Brazilië: als daar een uitbraak is, dan moet je voorkomen dat daar je hele fabriek besmet raakt. Dus al onze contingency plans (crisis plannen, red.) die blijken te werken. Er wordt ook nog steeds gewerkt in A en B teams. Dus dat betekent als één team ziek mocht worden, dat het andere team direct in kan stappen en door kan werken. Dat is iets waar we in Nederland, maar vooral Internationaal heel trots op zijn, dat het tevens die crisis gelukt is om de continuïteit van levering te waarborgen. Want daar zijn miljoenen mensen van afhankelijk.

Ja, wat dat betreft heel belangrijk en geen wc-papier-toestanden. Jij bent een zorgprofessional, die intelligente lockdown versoepelen we nu. We lijken over de piek heen, vraag jij je nu als zorgprofessional toch af: hoe heeft het zo ver kunnen komen?

Nee, die vraag zal zich in de tijd beantwoorden. Zo ver zijn we nog helemaal niet. We hebben de stroom met elkaar gevolgd en het lijkt nu wat af te vlakken. De economie krijgt natuurlijk een enorme opdonder op dit moment. Dat is ook de reden dat we met elkaar snel proberen zo gauw mogelijk het evenwicht te herstellen door zo verstandig mogelijk weer met elkaar te doen wat we willen doen. Maar tegelijkertijd wordt er ook toch wel heel veel gewaarschuwd voor mogelijk een tweede piek. Ik ben nog niet zo ver gekomen om te evalueren hoe we hier zijn gekomen. Ook nog niet als ondernemer. Ik vraag me eerder af: waar gaat dit naartoe en wat gaat dit betekenen? En dan eigenlijk op de korte termijn, want op de middellange termijn vind ik het nog moeilijk om te overzien.

Wat dat betreft is de toekomst nog helemaal ongewis. We weten helemaal niet of er nog een tweede piek aankomt. En bovendien is de situatie in Nederland heel anders dan in Zuid-Amerika en Noord-Amerika. Dat heeft zich natuurlijk helemaal verschoven. Heeft deze crisis jou ook persoonlijk geraakt?

Ja, de verantwoordelijkheid die je voelt als eindverantwoordelijke van de onderneming voor de mens en voor je onderneming waar je leiding aan geeft, dat was in het begin puur crisis-management. En daarna ga je kijken hoe je verdergaat. En dan komt het aan op een stuk management waarbij wij hebben gekozen om al de teams die toen thuis zaten, om daarmee te vergaderen via beeldbellen, en hoe nu verder. Op de middellange termijn, zoals ik net al aangaf. Wij hebben het geluk – geluk is misschien niet het juiste woord - maar de farmaceutische industrie is in die zin niet echt conjunctuurgevoelig. De producten die wij aanbieden; worden altijd afgenomen. Zeker in het segment waar wij in opereren: de chronische markt. Mensen blijven je medicijnen gebruiken. Wat daar wel in geraakt wordt, is je innovatie, dus nieuwe producten die je wilt brengen. En daarmee dus de groei. Dat is een deel van de zorg: hoe gaan we de groei in deze tijd borgen? Of in ieder geval de voorwaartse beweging in gang houden? Wetende dat het veld waar we in we opereren het meeste schade is: het zorgdomein. En waar de meeste branden in zijn. En dat is wel waar ik ’s nachts wakker van lig. Waar ik nog meer wakker van heb gelegen, is een haperende internetverbinding thuis. Maar dat zijn de kleine beslonderingen van alledag waar je dan even op moet schakelen.

Dan is het ineens echt een commodity geworden. Dat je dat echt nodig hebt. Je zegt: daar heb ik toch even slecht van geslapen. Is dat nieuw voor je, dat jij daar slecht van slaapt? Want dit is natuurlijk een ongekende crisis, die wij nog nooit hebben meegemaakt met zijn allen.

Het businessmodel waar wij als industrie Novo Nordisk door hebben geopereerd, laat zich redelijk voorspellen: de dynamiek, het ritme van de markt waarin je opereert. Wij opereren in Nederland al een jaar of 30 in het diabetes-segment. Wij zijn daar marktleider in. We weten heel goed hoe de markt zich beweegt, wat we kunnen verwachten. Introducties van nieuwe producten en wat die doen. En eigenlijk is dat ineens allemaal weg. En dat geeft een soort onzekerheid die we niet kennen. Als marktleider bepaal je ook wat er in zo’n markt gebeurd. Binnen de marges natuurlijk. Maar tegelijkertijd: als ondernemer is het ook wel heel spannend, dus het geeft ook wel heel veel uitdagingen. Ook vanuit alle kansen die je voor je ziet. Waarvan je denkt: “Als we dat nou voor elkaar zouden krijgen in deze tijd.” Dan ben je ook meteen weer in de toekomst. Wat je vaak in deze dagen hoort is “Never waste a good crisis”. Dat dit ook wel het moment is om onderdelen van het model waarin je als bedrijf werkt, naar de toekomst te trekken. Misschien tot een paar maanden terug dachten we: “Ooit zullen we daar wel heen moeten”. Misschien zijn we er al, en moeten we ons heel snel aanpassen en zorgen dat we erbij blijven.

Kun je daar een voorbeeld van geven?

Ja, ons werk als bedrijf kenmerkt zich vooral door de contacten in het veld. Dus gewoon, onze adviseurs, onze medische mensen, onze commerciële mensen die gewoon het veld informeren over van onze nieuwe medicijnen die er zijn. Dat kan zijn: een nieuwe insuline pen, waarmee je jezelf injecteert. Allerlei nieuwe dingen die wij op de markt brengen, daar informeren wij zorgverleners over, zodat zij hun patiënten goed met onze middelen kunnen behandelen. Op het moment dat een ziekenhuis aangeeft: “Wij zijn gewoon nog een Corona-centrum en waarschijnlijk zijn wij aan het eind van het jaar alleen in noodgevallen beschikbaar.” Dan kan je dus niet doen wat je normaal deed. Dat is dus met je klanten, met de mensen die onze spullen gebruiken, in gesprek. En dat moet dan op een totaal andere manier. In ons geval, moet dat remote. Dus digitaal. Dat is natuurlijk het toverwoord op dit moment. Maar zeker het werk wat onze veldteams doen, zal zich nu daardoor op dat vlak gaan afspelen. Mensen hebben veel minder de tijd. Los van het feit of we erin mogen, ziekenhuizen zijn gewoon dicht. Een aantal [wel], en een aantal ook niet. En dat maakt dus dat we altijd al gedacht hebben: “Misschien kunnen we een deel van ons werk op termijn op remote gaan doen, te “digitaliseren” om het maar even zo te zeggen, en ineens is de noodzaak daar om dat te doen. Dan moet je ineens heel snel ideeën die je dan had in de praktijk gaan brengen. Ik heb bijvoorbeeld na acht weken iemand die in mijn staf werkte op het gebied van commerciële innovatie, wat meer een beetje verkennend was, waar zouden we in de toekomst naartoe kunnen, meteen een van mijn directieleden gemaakt. Die zit nu in mijn managementteam. Dat is dan het speerpunt geworden voor in ieder geval de komende één of twee jaar.

Commerciële innovatie. Straks horen we nog van jou wat je nog aan kansen ziet voor andere ondernemers. Maar eerst wil ik het nog heel even hebben over de gezondheidszorg in zijn algemeenheid, dat haalde je net al even aan. Wat gaat deze crisis voor de gezondheidszorg betekenen? Het is een beetje een dooddoener als vraag, maar kun je ons meenemen in het toekomst perspectief? Wat zie jij voor je?

Dat laatste vind ik lastig, maar wat we nu in ieder geval zien is dat er toch een stuwmeer aan zorg is blijven liggen. Dat kwam vorige week in het nieuws, ten aanzien van de mensen van cardiologische zorg, de hartzorg in Nederland. Wij zijn ook op dit moment met een aantal partijen in kaart aan het brengen wat de impact is geweest op de diabeteszorg. Als je praat over 1 miljoen mensen die niet naar hun zorgverlener kunnen, al 8 tot 12 weken, dat heeft een enorme impact. Ik denk in het groot, dat een groot deel van wat we de ‘Laag Complexe Chronische Zorg’ noemen, mogelijk verplaatst gaat worden naar zorg op afstand, digitale zorg. ‘Laag Complexe Chronische Zorg’ is zorg die niet heel acuut is, en dat is voor het grootste deel diabeteszorg. Astma en COPD vallen ook daar een beetje onder. Die mogelijke verplaatsing, dat kan prima. Met een beeld erbij, dat kan ook heel goed. “Hoe gaat het er nu mee?” “Hoe is de uitkomst van uw bloedsuiker?” Dat wil je graag weten als iemand suikerziekte heeft, en diegene kan dat delen, dan kan je dat gesprek ook voeren op afstand. Dat hoeft niet perse in een ziekenhuis. Een KNO-arts, die toch in je oog, neus of oor moet kijken om te weten wat er met je aan de hand is, dat is wat lastiger om te verplaatsen. De verwachting is wel, in ons geval, dat een deel van die ‘Laag Complexe Chronische Zorg’ zich zal digitaliseren. Als ik dan kijk naar wat wij doen, een heel groot deel van wat ons bedrijf levert, is informatiemateriaal voor patiënten, die onze middelen gebruiken. Maar ook materiaal over een aandoening, hoe daar mee om te gaan, te eten, te bewegen, hoe daarmee op vakantie te gaan, dat soort dingen. Al die materialen zullen we ook op een andere manier moeten gaan vormgeven, want de zorgverleners gebruiken onze folders, pakketten die we daarvoor hebben om aan patiënten te geven. Als die zorg zich verplaatst zullen wij als onderneming ook die tools en middelen op een andere manier moeten gaan aanbieden, zodat zorgverleners die op een andere manier kunnen gaan gebruiken. Die impact zal voor ons bedrijf enorm zijn, als het die kant op gaat. Dat verwachten we wel. En tegelijkertijd kan het daarmee veel goedkoper, als je zeg maar niet 30 mensen op een poli per dag hoeft te ontvangen, maar er 60 of 70 kan zien op afstand. Dan kan het én meer én goedkoper.

Jij zegt het kan goedkoper, dan was de tendens inderdaad dat de gezondheidszorg wachttijden, kosten, gaat die maatschappelijke discussie over een onbetaalbaar zorgsysteem, op andere gronden gevoerd worden? Wordt die discussie anders?

Ja, die wordt natuurlijk al gevoerd. Het is heel interessant om te zien, maar dan kom je toch uit op een persoonlijke mening, dat als je kijkt naar die discussie rondom de IC-capaciteit, dat we in Nederland in ieder geval niet in de bovenkant zitten, als je het Europees bekijkt, naar de capaciteit die we beschikbaar hebben voor intensivecarebedden. Dat dat echt een keuze is die je met elkaar moet maken. Willen we die capaciteit structureel verhogen? Dat betekent dat wanneer het in tijden beter gaat zoals nu, of normaal waarin je geen grote virusuitbraken hebt, dat je een soort overcapaciteit hebt dat alleen maar geld kost. Dat is in Nederland toch een beetje een soort cultuur ook, om daar gewoon heel verstandig mee om te willen gaan. Door te zeggen: “als het ook voor een beetje minder kan dan denken we dat dat ook wel voldoende is”. Dat is ook politiek denk ik. Waar men in Duitsland ziet dat de capaciteit vele maten groter is, ook gemiddeld genomen, niet alleen absoluut, denk ik dat die discussie wel fundamenteel gevoerd zou moeten worden, ja. Maar ik denk dat er heel veel discussies anders gevoerd moeten worden, ook over gezondheid. Wat blijkt dat als je heel gezond leeft en veel beweegt, dat je dan minder kans hebt om heel ziek te worden als je corona krijgt. Het wordt tastbaar en voelbaar voor mensen, wat het effect kan zijn als je niet goed voor jezelf zorgt, of wat minder actief bezig bent met je gezondheid. Op heel veel vlakken krijgt dit een enorme duw in een aantal richtingen uit. En dan komen wij natuurlijk nog als farmaceut dat de medicijnen heel duur zijn.

Precies, de farmaceutische industrie werd toch ook door de politiek de laatste jaren best wel met de nek aangekeken.

Ja, dat zie ik niet zo heel snel veranderen. De wereld zit nu wel op de farmaceutische industrie te wachten om een vaccin te ontwikkelen.

Jullie zijn ineens heel hard nodig.

Dat zijn we altijd al geweest, het kost alleen geld en dat vaccin zal heus wel keurig ter beschikking gesteld worden. Wat daar een beetje aan doorschiet, maar dat is een andere discussie denk ik, is dat in Nederland van alle kosten die we met elkaar maken, nog geen 7% wordt besteed aan medicijnen. En dat is iets dat we dan blijkbaar ook nog te veel vinden. Dat is echt typisch Nederlands: “Kan het niet voor minder?” Dat zie je met zo’n ic- capaciteitsdiscussie: we willen graag een verstandig beleid. Maar als het iets meer moet kosten, omdat het dan iets beter is of omdat het dan minder risico oplevert, is dat politiek voer voor heel veel discussie.

Sanne, wij eindigen deze podcast altijd met een laatste vraag, of jij nog tips voor andere ondernemers hebt. Zie jij kansen?

Ja, dit zijn unieke momenten in mensenlevens en misschien zelfs in generaties die zich voordoen. Die in ieder geval de ondernemer de gelegenheid biedt om een aantal dingen, misschien alles, tegen het licht te houden en te discussiëren. En wat ik net al aangaf: wij zijn al jaren aan het denken als bedrijf of we niet iets meer moeten digitaal of commercieel moeten doen. Maar zolang je huidige model nog wel werkt, zie je de noodzaak daar niet toe. Dit is de kans om echt de sprong te maken naar een plek waarvan je misschien al jaren dacht: ”Misschien moeten we daar eens naartoe”. Want het alternatief is waarschijnlijk erger in een tijd als dit. Dat is bijna een luxepositie. Ik heb nu 40 man 12 weken thuiszitten, waar we normaal geen nieuwe dingen mee gingen proberen. Maar alles wat we proberen, is meer dan we nu doen. Dat geeft heel veel gelegenheid om dingen uit te testen en daarmee echt te ondernemen. In de puurste zin van het woord.

Precies, “never waste a good crisis” zoals je al zei. Sanne, bedankt voor je tijd. Dit was Corona en de impact op ondernemers, dit was de laatste aflevering in deze serie. Ik wil jullie allemaal heel erg hartelijk danken voor het luisteren. Dag!