Een belastingtruc met huwelijkse voorwaarden

Een situatie uit de rechtspraak

Een echtpaar was getrouwd in gemeenschap van goederen, wat betekende dat ze samen eigenaar waren van hun vermogen. Toen duidelijk werd dat de man als eerste zou overlijden, veranderden ze hun 50/50 verdeling naar een 90/10 verdeling in het voordeel van de vrouw. Hierdoor viel de nalatenschap van de man binnen de erfbelastingvrijstelling van de vrouw, waardoor zij geen tonnen aan erfbelasting hoefde te betalen.

Voorbeeld met fictieve cijfers:
Het gezamenlijke vermogen bedraagt € 5 miljoen. De nalatenschap van de man zou € 2,5 miljoen bedragen. Na het opstellen van huwelijkse voorwaarden, bedraagt de nalatenschap van de man € 500.000. De partnervrijstelling voor de erfbelasting voor de vrouw bedraagt afgerond maximaal € 805.000. Bij deze getallen bedraagt de besparing aan erfbelasting € 323.000.

Zijn vermogensverschuivingen een schenking?

Een huwelijk kan leiden tot vermogensverschuiving. Tot 1 januari 2018 was dit duidelijk bij het stelsel van algehele gemeenschap van goederen, waarbij de vermogens van echtgenoten werden samengevoegd zonder dat dit als schenking werd beschouwd. Dit geldt nog steeds als zo'n regeling in huwelijkse voorwaarden wordt afgesproken, zelfs als een miljonair trouwt met iemand zonder vermogen.

Vanuit het oogpunt van overlijden en erfbelasting is dit gunstig. In het kort: het is voordelig als een groot vermogen in twee kleinere stappen wordt geërfd. Lees meer hierover in ons artikel “De voordelen van een gelijke vermogensverdeling voor de erfbelasting”.

Er was lang discussie over of schenkbelasting van toepassing is bij een beperkte gemeenschap van goederen. De Hoge Raad heeft hierover een uitspraak gedaan. Lees ons artikel “Een aanslag schenkbelasting als huwelijkscadeau” voor meer informatie.

Een vermogensverschuivingen tegen het verkeer in?

In de 90/10-gemeenschapscasus werd een bestaand huwelijk met een 50/50-verdeling van het vermogen gewijzigd naar een 90/10-verdeling. Dit gebeurde in een situatie zonder kinderen en met een groot vermogen, waardoor men fiscaal nieuw terrein betrad.

Bij aanwezigheid van kinderen is een 50/50-verdeling meestal optimaal. Als de nalatenschap binnen de erfbelastingvrijstelling valt, is er geen probleem.

De vraag was of de regel dat vermogensverschuivingen via het huwelijksvermogensrecht onbelast zijn, ook hier van toepassing is.

Een spel zonder nieten?

Als er niets was gedaan, zou de man 50% hebben nagelaten. Nu liet hij 10% na, met het risico dat de Belastingdienst dit als een schenking van 40% beschouwt en belast. De belastingheffing over de volle 50% zou anders zeker zijn geweest. De schenk- en erfbelasting kennen verschillende vrijstellingen, waardoor een verschil in uitkomst kan ontstaan. ‘Hoog over’ kan de vrouw er echter niet op achteruit gaan, maar er is wel de kans op een fiscale procedure. En die is er ook gekomen. De Belastingdienst ziet dit als een schenking van 40%.

Hoge Raad: het kan door de beugel

De kwestie is uiteindelijk bij de Hoge Raad terechtgekomen. De Hoge Raad heeft geoordeeld dat het aangaan van huwelijkse voorwaarden in dit geval geen schenking is, wat overeenkomt met eerdere uitspraken. Het kan echter in uitzonderlijke gevallen wel wetsontduiking zijn. De vraag of er hier sprake was van vermogensverschuiving zonder andere betekenis dan erfbelasting vermijden, werd niet vastgesteld. De vrouw kreeg gelijk, maar de vraag wanneer huwelijkse voorwaarden over de grens gaan, blijft open.

Een wetswijziging?

De Belastingdienst heeft vastgesteld dat er gebruik wordt gemaakt van de uitspraak. De wetgever beschouwt dit als ongewenst en stelt daarom voor de wet aan te passen. Deze wetswijziging wordt opgenomen in het Belastingplan 2026 en zal per 1 januari 2026 van kracht worden. Volgens de wijziging zal hetgeen meer dan 50% wordt verkregen als een erfenis belast worden.

Bestaande afspraken worden echter gerespecteerd. Ongelijke breukdelengemeenschappen of een finaal verrekenbeding met ongelijke breukdelen die vóór 18 april 2025 (datum voorjaarsnota) is overeengekomen, worden niet getroffen door deze wijziging. De uitzondering komt te vervallen indien de betreffende huwelijkse voorwaarden worden gewijzigd.

En samenwoners dan?

Opmerkelijk is dat de wetswijziging ook van toepassing zal zijn op samenwoners die een finaal verrekenbeding afspreken in een notarieel samenlevingscontract. Dat is opmerkelijk, omdat de fiscale gevolgen van een finaal verrekenbeding voor samenwoners niet duidelijk zijn. Maar er komt dus al wel een regeling tegen misbruik. Een goed moment voor de wetgever om nu eens duidelijkheid te geven over deze kwestie.