“Misschien toch box 3-compensatie voor niet-bezwaarmakers”

Box 3 sinds 2017 onrechtvaardig

Hoe zat het ook al weer? Op 24 december 2021 heeft de Hoge Raad in zijn ‘Kerst-arrest’ geoordeeld dat de met ingang van 1 januari 2017 geldende vermogensrendementsheffing in strijd is met het EVRM. De reden is dat een belastingplichtige door dit forfaitaire stelsel kan worden geconfronteerd met een heffing waarbij wordt uitgegaan van een voordeel uit sparen en beleggen dat hoger is dan het werkelijk behaalde rendement.

Bezwaarmakers

De door belastingplichtigen in de periode 2017 tot en met 2020 ingediende bezwaarschriften tegen de heffing in box 3, waren aangewezen als ‘massaal bezwaar’. Dat wilde zeggen dat de afwikkeling van deze gelijksoortige bezwaren, gekoppeld werd aan het oordeel van de Hoge Raad. Belangrijk daarbij is dat vóór 2017 bij een gegrond verklaring van een massaal bezwaar, ook de niet-bezwaarmakers gecompenseerd werden. Per 2017 ‘liften’ de niet-bezwaarmakers niet langer meer mee. Iedereen moest vanaf toen zelf bezwaar gemaakt hebben gemaakt.

Het oordeel van de Hoge Raad volgde op 24 december 2021. Daarop werd op 4 februari 2022 door middel van een collectieve uitspraak de als massaal bezwaar aangewezen bezwaarschriften, gegrond verklaard. Gevolg was dat bezwaarmakers een herrekening konden doen op basis van de forfaitaire spaarvariant. Als dat tot een lagere belasting leidt dan volgens het ‘gewraakte’ systeem, worden zij daarvoor gecompenseerd. Als de bezwaarmaker het vervolgens niet eens is met die beslissing, kan hij nog bij de Inspecteur een verzoek om ambtshalve (verdere) vermindering van zijn aanslag indienen.

Niet-bezwaarmakers

De vraag rees vervolgens of de niet-bezwaarmakers toch ook niet gecompenseerd moesten worden. Ook hier was het oordeel van de Hoge Raad gewenst. En dat oordeel volgde al snel. De Hoge Raad deelde op 20 mei 2022 zijn conclusie: er bestaat geen juridische verplichting om niet-bezwaarmakers rechtsherstel te bieden. Naar de mening van de staatssecretaris sluit dit aan bij de formele rechtskracht van besluiten. Dat betekent in dit geval dat een aanslag van de Belastingdienst, die onherroepelijk vaststaat, daarna niet meer aangevochten zou kunnen worden. Zijn conclusie was dan ook dat alleen politiek nog besloten kon worden besloten om toch rechtsherstel te bieden. Zoals bekend zag het Kabinet daar om budgettaire reden  van af.

Massaal bezwaar plus

In een eerder stadium erkende het kabinet dat deze beslissing zou kunnen leiden tot verminderd vertrouwen in de overheid, en veel reacties bij de Belastingdienst. Het kabinet hield er rekening mee dat dit ook een toename van (massaal) bezwaarprocedures zou kunnen betekenen. In de praktijk bleek dit inderdaad het geval. En wel zodanig veel dat de Belastingdienst in de problemen zou kunnen komen.

De afgelopen periode heeft de Staatssecretaris daarom overleg gevoerd met de Bond voor Belastingbetalers, de koepelorganisaties voor belastingadviseurs en de Consumentenbond om procesafspraken te maken over juridische procedures door of namens de niet-bezwaarmakers. Dit overleg was er op gericht om er voor te zorgen dat deze procedures zo min mogelijk belastend zijn voor belastingplichtigen, gemachtigden, de rechtspraak en de Belastingdienst.

Naar aanleiding van de overleggen stelt het kabinet nu voor om via een wetswijziging een procedure ‘massaal bezwaar plus’ in te richten. De staatssecretaris zegt daarbij toe dat alle niet-bezwaarmakers met box 3 inkomen over de jaren 2017-2020 gecompenseerd zullen worden, als de Hoge Raad deze belastingplichtigen in een nieuwe, te selecteren zaken in het gelijk stelt. Door te werken met geselecteerde zaken hoeven niet-bezwaarmakers nu geen verzoek in te dienen.

Het proces verloopt dan als volgt. Er wordt een zaak (of een aantal zaken) geselecteerd en aan de belastingrechter voorgelegd. De rest van de verzoeken wordt daarbij dan aangehouden en na afloop van de procedure met één collectieve beslissing afgedaan.

Uitgangspunt voor de begin 2023 te selecteren zaken is de vraag of niet-bezwaarmakers in aanmerking moeten komen voor rechtsherstel op gronden die niet (expliciet) aan de orde zijn geweest in het eerder genoemde arrest van 20 mei 2022.

Hoewel de staatssecretaris niet verwacht dat de rechter tot een compensatie voor niet-bezwaarmakers komt, wordt met de procedure massaal bezwaar plus op een gestructureerde manier naar een antwoord gezocht. Wij houden ontwikkelingen voor u in de gaten.