De schenking op papier en box 3

De schenking op papier

De hoofdlijn bij een schenking op papier is dat de schenker een schuld heeft in box 3 en de ontvanger een bezitting (de vordering). De vordering is meestal pas opeisbaar na het overlijden van de schenker. Daar komt de naam schenking op papier uit voort: het is een ‘papieren verhaal’. Voor meer informatie over de schenking op papier verwijs ik naar mijn artikel “6 vragen over de schenking op papier”.

Vóór 2023 pakte de schenking op papier meestal gunstig uit voor de inkomstenbelasting. De ouders verlaagden hun vermogen in box 3 en de kinderen kregen de corresponderende bezitting. De belastingdruk nam toe naarmate het vermogen groter was. Meestal zijn ouders vermogender dan hun kinderen, waardoor op familieniveau een voordeel ontstond.

Het huidige systeem van box 3

In ons artikel “Overzicht van de box 3-ontwikkelingen” leest u over de historie, actualiteit en toekomst van box 3. In dit artikel spits ik dat toe op de schenking op papier. Dit zijn dan de uitgangspunten voor 2024:

• De vordering van het kind wordt gezien als een “overige bezitting”. In 2024 bedraagt het fictieve rendement voor de ‘overige bezittingen’ 6,04%. Bij een belastingtarief van 36% betekent dit een belastingdruk van 2,17% op de overige bezittingen.
• De ouders hebben een schuld in box 3. Het aftrektarief voor schulden en het fictieve rendement voor banktegoeden voor 2024 wordt begin 2025 bekend. De inschatting is dat de fictieve leenrente voor schulden afgerond 2,5% zal bedragen en het rendement voor banktegoeden afgerond 1%.

Deze elementen bepalen de belastingdruk bij u en bij uw kind.

De schenking op papier in box 3

Hoe pakt de schenking op papier uit in de huidige structuur van box 3? De conclusie is: behoorlijk ingewikkeld. Dit zijn de elementen:

• Ik veronderstel dat de ouder vermogen in box 3 heeft. Hoeveel inkomen de ouder uit dat vermogen geacht wordt te krijgen, is afhankelijk van de samenstelling van het vermogen. Is de ouder een ‘spaarder’ en/of een ‘belegger’?
• De ouder heeft ook een schuld. Die vermindert het inkomen uit box 3 met (stel) 2,5%.
• Als de ouder een spaarder is, zal het inkomen in box 3 snel op nul uitkomen (een plus van stel 1% en een min van 2,5%). De ouder hoeft dan geen belasting te betalen in box 3; de schuld heeft hier weinig effect.
• Als de ouder een belegger is, komt de fictieve rente van 2,5% in mindering op het fictieve inkomen van 6,04%. Feitelijk komt de schuld maar voor een deel in mindering op het vermogen. Hierdoor moet de ouder meer belasting betalen dan voorheen. Wellicht tot ruim 1,2% meer.
• Het kind heeft de vordering op de ouder en dat is een overige bezitting. Het kind wordt dus geacht 6,04% inkomen te hebben. Het is toeval dat dit forfaitaire rendement bijna gelijk is aan de 6% die het kind ontvangt over de vordering. In het verleden werd het kind vaak geacht een lager rendement te hebben. In de regel zal het kind dus, net als een ouder met beleggingsvermogen, meer belasting gaan betalen.

Vuistregel voor bestaande schenkingen op papier
Wat exact de gevolgen zijn, is afhankelijk van de situatie. Maar mogelijk neemt de belastingdruk in 2023 en 2024 ten opzichte van 2022 op familieniveau tot circa 2% toe (ofwel € 2.000 voor elke ‘eenheid schenking op papier’ van € 100.000).

Vuistregel voor nieuwe schenkingen op papier
Voor nieuwe schenkingen op papier kan de belastingdruk op familieniveau tot 1,2% ongunstiger worden. De ouder heeft circa 0,9% voordeel van de schuld (2,5% x 36%) en het kind betaalt 2,17% over de vordering (6,04% x 36%). Per saldo dus een nadeel in box 3. Hier staat tegenover dat de schenking zelf een eenmalig voordeel heeft voor de erfbelasting. In de verhouding ouders-kinderen bedraagt de besparing maximaal 20% bij schenkingen binnen de vrijstelling en maximaal 10% bij schenkingen in de 10%-schijf. En de rentebetalingen zijn een onbelaste vermogensoverheveling, die als uitgangspunt tot een jaarlijkse besparing leiden van maximaal 20% over het rentebedrag.

Is de keuze niets doen of schenken op papier? Dan is schenken op papier nog steeds te overwegen. Is de keuze schenken op papier of schenking van geld/beleggingen? Dan lijkt dat laatste voor de belastingdruk bij de ouder gunstiger. Maar let er op dat de belastingdruk bij het kind dat belegt ook 2,17% is, terwijl de beleggingsresultaten onzeker zijn. Een schenking op papier levert een kind een ‘garantierente’ van 6% op.

Wat als de schuld het vermogen overtreft?

Het uitgangspunt in box 3 is dat een schuld niet in aftrek komt op uw vermogen. Er komt een voorgeschreven leenrente in aftrek op uw inkomen in box 3. In de regel zal de schuld lager zijn dan het vermogen, en dan is er een positief inkomen. Maar stel nu dat het vermogen negatief is, ofwel dat de schuld de bezittingen overtreft. Dan is er geen positief inkomen in box 3. Er hoeft dan ook geen box 3-belasting te worden betaald. Feitelijk komt de schuld dan wel volledig in mindering op het vermogen.

Een negatief vermogen in box 3 hoeft niet te betekenen dat het vermogen van de ouder ook negatief is. De eigen woning bijvoorbeeld zit in box 1 en telt dus niet mee voor box 3. De omvang van het vermogen in box 3 kan zo ook worden beïnvloed. Bijvoorbeeld door het aflossen van een hypotheekschuld, geld in te brengen in een BV of door een nieuwe schenking op papier te doen. Het resultaat kan zijn dat de ouder in het geheel geen belasting in box 3 hoeft te betalen.

Box 3 vanaf 2027

Het voornemen van het Kabinet is om vanaf 2027 over te gaan naar een systeem waarin het werkelijke rendement wordt belast. Dan ontstaat er weer evenwicht tussen de belastingheffing bij de ouders (aftrek van de daadwerkelijk betaalde rente) en de kinderen (daadwerkelijk ontvangen rente belast). Of wellicht ontstaat er weer een klein voordeel, als grotere vermogens zwaarder worden belast dan kleinere vermogens. Dit vanuit de gedachte dat ouders vaak meer vermogen hebben dan hun kinderen.

De huidige situatie in box 3 is in beginsel dus een tijdelijke situatie. Dat betekent dat we nog 2 peildatums hebben met het huidige systeem (1 januari 2025 en 1 januari 2026)? Maar nog in de eerste helft van 2024 verwachten we de uitspraak van de Hoge Raad over de houdbaarheid van het huidige systeem. Er is dus veel onzekerheid over de uitgangspunten in een rekensom.

Een lopende schenking op papier aflossen?

Heeft u een schenking op papier uit het verleden en overweegt u deze af te lossen? Elementen om rekening mee te houden zijn onder meer:

• Heeft u banktegoeden of overige bezittingen?
• Wat is de omvang van uw bezittingen ten opzichte van uw schuld?
• Gaat uw kind het geld aanhouden als banktegoeden of als overige bezittingen (bijvoorbeeld beleggingen)?
• De 6% rente is een vermogensoverheveling die in de verhouding ouders-kinderen tot 20% erfbelasting kan besparen (per saldo een voordeel van 1,2% per jaar).

En er is natuurlijk ook de impact op uw eigen situatie. “Van het aflossen van een schuld word je niet armer, maar je raakt wel je geld kwijt”, is de uitspraak van mijn leraar boekhouden waaraan ik in dit kader moet denken. Veel zaken dus om rekening mee te houden. Aarzelt u niet om hierover advies te vragen van uw notaris of fiscaal adviseur.

Een ingewikkelde bijsluiter!

De schenking op papier is een mooie schenkingsmogelijkheid die in het verleden veel is toegepast. We moeten deze mogelijkheid niet direct afschrijven, maar er hoort wel een ingewikkelde bijsluiter over box 3 bij. En het is goed mogelijk dat we die bijsluiter al weer snel moeten herschrijven.