Deze zomer overleed de acteur Gene Wilder, de man die als de fictieve fabrikant Willy Wonka chocola als wonderproduct vereeuwigde in de film Sjakie en de Chocoladefabriek (zie foto). Maar achter chocola gaat meer dan magie schuil. Hoe ziet de markt er nu uit, waarom zijn cacaobonen zo duur en heeft dat effect op de prijs van chocola in de feestmaand december?
Grondstoffen maken een moeilijke maar ambivalente tijd door. De recordoogsten van bijvoorbeeld tarwe zijn enerzijds goed nieuws, maar door het grote aanbod blijft de tarwevoorraad maar toenemen, wat resulteert in een lagere prijs. Productiegroei is mooi, maar heeft zijn weerslag op wat producenten ervoor kunnen vragen. Hoe anders is het wat betreft cacaobonen. De cacaoprijzen lijken niet het pad van de andere landbouwproducten te volgen. Er is geen sprake van een neerwaartse trend, maar van een opgaande lijn.
Wat betekent dat voor de prijzen van chocola in een decembermaand waarin traditiegetrouw veel chocoladeletters en kerstkransjes worden geconsumeerd? En is al die chocola wel verantwoord; houden de Afrikaanse boonproducenten iets over aan onze liefde voor deze bitterzoete lekkernij?
Voordat we nu naar de winkel rennen om een veronderstelde prijsstijging van chocola in december voor te zijn: chocola wordt niet duurder in december. De prijs is het hele jaar redelijk stabiel. Er worden in die maand wel meer chocoladeproducten geconsumeerd, waaronder duurdere chocolade – bonbons bijvoorbeeld – maar de prijs stijgt niet significant in december. Wij geven er gewoon meer aan uit, mede geholpen door marketing. Dit wil overigens niet zeggen dat chocola de afgelopen jaren niet duurder is geworden.
Waarom chocola duurder wordt
De prijs van cacaobonen, de belangrijkste grondstof voor chocola, zit al een paar jaar in de lift, legt Frank Rijkers uit. Rijkers is grondstoffenexpert bij ABN AMRO. ‘Er zijn pieken en dalen, maar de trend is opwaarts. Ook dit jaar is de prijs relatief hoog.’
Het zwarte goud
De duurste chocola ter wereld komt verrassend genoeg niet uit chocoladeland Zwitserland, maar wordt gemaakt door de Deense chocolatier Fritz Knipschildt. In 1999 richtte hij chocolatier Knipschildt op. Deze ultra-exclusieve chocolademaker maakt chocoladetruffels die voor $250 per stuk worden verkocht.
Het kunstwerkje heeft een Franse zwarte truffel als kern en is vervaardigd van 70% Valrhona cacao, die weer is gemengd met truffelolie. Per pond kosten deze zeer bijzondere heerlijkheden $2600, een prijzige tip voor de feestdagen.
Als we het over dit niveau van luxe hebben, is het geen wonder dat er professionele chocoladeproevers zijn. Chocolade kan dezelfde kwaliteiten hebben als wijn: een proever kan tientallen verschillende smaken onderscheiden en neemt zijn werk even serieus als de beste sommeliers.
Die hoge prijs heeft een aantal redenen. ‘In de eerste plaats speelt op de lange termijn de wereldwijde toename in de vraag naar cacaoproducten een rol. Dan hebben we het niet alleen over chocola, maar ook cacaopoeder en cacaoboter. Producten met cacao gelden nog steeds als luxeproduct en nu Azië en Oost-Europa in opkomst zijn, neemt ook in die landen de honger naar chocola toe.
Daarnaast is er een trend in gevestigde markten zoals Noordwest-Europa en Noord- Amerika om steeds puurdere chocola te consumeren. Dat kost meer cacaobanen, waardoor de vraag fors toeneemt.’
Die trend naar luxevarianten leidt bijvoorbeeld ook tot de forse toename aan speciale chocoladeboetieks in de hippe buurten van grote steden. Puurdere en exclusievere chocola maakt nu dezelfde transformatie door als koffie. Iets wat door iedereen wordt geconsumeerd, wordt exclusief gemaakt. Er zijn luxe bonenselecties en ook de prijzen stijgen navenant. Het is dan ook geen uitzondering dat in een Londense boetiek omgerekend meer dan tien euro voor een bijzondere pure reep moet worden betaald. Rijkers: ‘Daarnaast heeft de productie- of aanbodkant natuurlijk ook invloed op de prijsbepaling. Ivoorkust en Ghana zijn goed voor 60% van de mondiale cacaoproductie. Helaas hebben deze West- Afrikaanse landen te lijden gehad onder grote droogte, waardoor de oogst tegen is gevallen.
Mag ik nog een stukje?
Wereldwijd wordt er jaarlijks (laatste cijfers uit gebroken boekjaar 2013-2014) 4,6 miljoen ton cacaobonen geproduceerd. Dat is drie keer meer dan in 1974 en indiceert een mondiale jaarlijkse productiegroei in die periode van bijna 3% per jaar. De Zwitsers consumeren de meeste chocola per jaar, zo’n 22,36 pond per jaar. Gevolgd door Oostenrijk (20,13 pond) en Ierland (19,47).
Daarnaast is het een politiek onrustige regio, vanwege geweld en onveiligheid kon de cacao-oogst vorig jaar maar mondjesmaat van de plantages naar de havens worden vervoerd. Ook speelde recentelijk de eboladreiging. Die onzekerheden dreven de prijzen op, door (angst voor) een tekort aan productie.’
Helpen al die keurmerken wel?
Chocolaproducten vallen al enkele jaren op doordat de herkomst en productiewijze worden ingezet om ze aan te prijzen. Producenten benadrukken met klem dat de cacao die zij gebruiken van plantages komt waar goede werkomstandigheden zijn en het personeel fatsoenlijk wordt betaald. Het Nederlandse Tony’s Chocolonely is hiervan een bekend voorbeeld. Het merk geeft aan dat het continue op weg is naar "100% slaafvrije chocolade".
‘De keurmerken hebben de chocolademarkt wel in beweging gebracht. Je ziet dat niet alleen relatief kleine spelers als Tony’s bezig zijn met duurzame en eerlijke chocola, ook grote bedrijven als Herschey en Mars bewegen die kant op. Ook zij zijn bezig met verbetering van de arbeidsvoorwaarden voor personeel op de plantages’, aldus Rijkers.
Hoeveel bonen in een letter?
Hoeveel cacaobonen zitten er nu eigenlijk in een chocoladeletter? Dat hangt natuurlijk af van het gewicht van de reep en het puurheidspercentage van de chocola. Gemiddeld kunnen we echter wel zeggen dat er 400 bonen in een pond chocola gaan, of een kleine 900 in een kilo. Dus een chocoladeletter die honderd gram weegt, bevat ongeveer negentig bonen.
‘Tony’s en vooral de roep van de consument voor eerlijke chocola zorgen ervoor dat bedrijven wel mee moeten doen. Dat resulteert wel degelijk in hogere lonen voor de cacaoboeren in Afrika en een verbetering van hun werkomstandigheden. De concurrentiedruk is namelijk sterk. Maatschappelijk verantwoord ondernemerschap is een must geworden in de chocoladewereld. Geen keurmerk hebben, werkt tegen je en is feitelijk anti-marketing.’
De toekomst is mooi
Hoewel het maar de vraag is of de chocoladeconsumptie in bijvoorbeeld Noordwest-Europa zal stijgen, wil dat niet zeggen dat de vraag naar cacao zich in deze markt niet positief kan ontwikkelen. Dat heeft te maken met eerdergenoemde ‘verpuring’ van chocola. In opkomende economieën zal de consumptie naar verwachting stijgen. Mondiaal is er overduidelijk ruimte voor groei.
Dat komt mede doordat chocola, vooral in pure variant, steeds meer wordt gezien als een verantwoorde snack. Uit onderzoek blijkt dat de consumptie ervan gunstige gezondheidseffecten kan hebben. Chocola is dus en lekker en gezond, en er wacht een wereldwijde groei. Het lijkt toch bijna een magisch verhaal.
Erratum
Deze versie verschilt van de versie die in het magazine heeft gestaan. In het magazine werd ten onrechte geschreven dat Tony's Chocolonely claimt slaafvrije chocolade te maken. Die claim is echter jaren geleden aangepast. Nu stelt het merk "op weg te zijn" naar 100% slaafvrije chocolade (meer hierover op de site van Tony's Chocolonely). Dit is in deze online versie van het artikel aangepast.
