Gokken in Uganda

Ik herinner me mijn studententijd als een periode waarin ik te veel risico’s nam. Ik belandde eens in Zuid-Sudan, waar ik een lift kreeg van een vrachtwagenbestuurder die ik niet kon verstaan. Daardoor kon hij mij niet uitleggen dat hij onder invloed van qatbladeren achter het stuur zat. Maar bij risico hoort ook rendement: hij bracht me onverwachts naar het prachtige Uganda.

Uganda kent een Indiase en Chinese elite. Ik belandde in een casino waar verveelde Indiërs en Chinezen op álles gokten. Niet alleen op wat er aan tafel gebeurde, maar ook bijvoorbeeld of er een bepaalde aap op de veranda zou gaan zitten. Er kwam een andere aap opdagen waardoor iemand een miljoen shilling verloor. Vervolgens daagde een Chinees mij uit om een ton in te zetten op een van de twee regendruppels op het raam. Welke druppel zou als eerste naar beneden rollen? Ik koos de linkerdruppel, verloor een ton en vroeg hem hoe hij wist dat de rechter als eerste zou gaan. Dat wist hij niet. Maar als ik had gewonnen had ik door willen gokken. En omdat ik een arme backpacker was, kon hij het doorgaan met gokken financieel veel langer volhouden, zei hij.

Wie overweegt risico te nemen, kan dus maar beter liquide zijn. Die opvatting ontbreekt vaak in het denken over ons pensioen. Zo hoor je wel eens ‘ik kan individueel beter beleggen dan mijn pensioenfonds voor mij kan doen’. Of ‘waarschijnlijk trekken de dekkingsgraden van pensioenfondsen over een paar jaar weer aan, dus ik maak me geen zorgen’. Beide opvattingen gaan uit van de kans dat er iets gebeurt: de kans dat ik individueel beter kan beleggen of de kans dat de dekkingsgraden weer aantrekken. Maar risico is kans vermenigvuldigd met impact. Wat gebeurt er als het misgaat? Heb ik dan genoeg liquiditeit om de impact op te vangen?

Een verstandige kijk op pensioen – zowel individueel als collectief – gaat niet alleen over kansberekening maar ook over impact. Het verschijnsel ‘risico’ goed begrijpen betekent daarom volgens mij twee dingen: het is goed dat we ons risico collectief delen én het is verstandig om daarnaast te sparen en te beleggen. Met dat laatste was ik overigens graag jonger begonnen – maar je risicohouding verandert nu eenmaal als je ouder wordt.