Uw ouder(s) helpen bij financiële zaken

Namens uw ouder handelen. Mag dat?

Heeft een ouder of naaste u gevraagd om te helpen bij het regelen van financiële zaken? Dan moet u ook als direct familielid eerst een bevoegdheid hebben. Wellicht heeft uw ouder dat voor u geregeld. Toegang tot bijvoorbeeld de bankrekening van uw ouder kunt u krijgen met een machtiging. Via internetbankieren is het dan eenvoudig om mee te kijken met uw ouder.

Wilt u meer kunnen regelen voor uw ouder? Dan moet er een meer omvattende regeling zijn getroffen. Dat kan een meerderjarigenbewind via de rechter zijn of een notariële volmacht in een levenstestament. Wat is het verschil?

Bij een meerderjarigenbewind benoemt de rechter een bewindvoerder. Als de rechter ook vindt dat deze maatregel passend is en u als bewindvoerder wordt aangewezen, neemt u beheer voor alle goederen over. Dus van het betalen van rekeningen tot bijvoorbeeld de verkoop van een woning.

In de praktijk komt een levenstestament met een notariële volmacht inmiddels vaker voor dan het meerderjarigenbewind. Mensen vinden het vaak prettiger om zaken onderling te regelen, zonder tussenkomst van een rechter.

Levenstestament en notariële volmacht

In een levenstestament met een notariële volmacht legt uw ouder vast wie een volmacht krijgt, wanneer de volmacht ingaat en waar die volmacht dan precies voor is.

Bij een direct ingaande volmacht kunt u als kind van uw ouder direct handelen, in het vertrouwen dat u dat alleen doet als het ook echt nodig is. Is het ingaan van een volmacht afhankelijk van de situatie dat uw ouder zelf niet meer kan handelen, bijvoorbeeld wegens dementie? Dan moet dat moment worden vastgesteld door een onafhankelijke arts.

Het zijn van gemachtigde kan een grote klus zijn met veel verantwoordelijkheden. Stellen dat een goede voorbereiding het halve werk is, gaat hier niet helemaal op. Maar met deze 3 artikelen maakt u een goede start:

• Uw levenstestament en de bank
• Bent u de gemachtigde in een levenstestament? Let dan op deze zaken
• Wat kan een gemachtigde in een levenstestament voor u betekenen?

Gaat zelfstandig wonen niet meer?

Financiële keuzes maken voor uw ouder kan ook een impact hebben op de woonsituatie, bijvoorbeeld als zelfstandig wonen niet meer gaat. Dat kan verschillende redenen hebben. Misschien heeft uw ouder een rolstoel nodig en is de woning niet meer ruim genoeg. Of uw ouder is dementerend en heeft steeds meer dagelijkse zorg en toezicht nodig? Als kind bent u vaak bij dit proces betrokken of moet u (mee)beslissen over waar uw ouder gaat wonen. Het is daarom prettig als uw ouder eerder over deze situatie heeft nagedacht en persoonlijke wensen heeft vastgelegd, bijvoorbeeld in een levenstestament.

Twijfelt u tussen particuliere zorg of een verzorgingshuis voor uw ouder? In mijn artikel “Hoe gaat u de zorg organiseren en wat zijn de kosten?” leest u over mogelijke oplossingen en kosten.

Gaat u namens uw ouder beleggen?

Stel dat u gaat helpen met het regelen van financiële zaken en uw ouder actief is met beleggen. Kunt u het beheer van de beleggingen van uw ouder dan voortzetten? Mogelijk heeft u niet de nodige kennis en ervaring. Of u heeft voldoende kennis en ervaring, maar u heeft uw bedenkingen als het gaat om beslissen over de beleggingen van een ander. Daarnaast zijn er misschien nog anderen betrokken bij uw keuze, bijvoorbeeld broers of zussen. De situatie kan ontstaan dat zij, na het overlijden van uw ouder, u om verantwoording vragen over uw handelen. Is het goed gegaan met de beleggingen, dan is dat een prettig gesprek. Als het niet goed is gegaan, dan is het wellicht minder prettig…

Kortom, naast de vraag of u de beleggingen kunt voortzetten is er de vraag of u het moet willen. U kunt overwegen om te gaan sparen, het risicoprofiel van de beleggingen terug te brengen en/of voor een beleggingsvorm te kiezen waarbij uzelf niet de beslissingen neemt. Dat gebeurt bij vermogensbeheer of een gespreid beleggingsfonds. Welke oplossing het best past, zal van de situatie afhankelijk zijn.

Het afwikkelen van een nalatenschap

Ook na het overlijden van uw ouder moeten er zaken geregeld worden. U krijgt dan te maken met erfrecht. Wat u moet regelen, hangt af van uw situatie:

• Wie wikkelt de nalatenschap af?
• Met welke wensen van uw ouder moet u rekening houden?

Wellicht heeft uw ouder dit in een testament vastgelegd. Als er geen testament is, regelt de wet de verdeling van de nalatenschap. Afhankelijk van de situatie kan dit een ingewikkeld proces zijn. Wat er mogelijk op u afkomt, leest u in ons artikel “De afwikkeling van een nalatenschap, hoe werkt dat?”.

In de praktijk komt het vaak voor dat kinderen niet precies weten hoe de situatie van hun ouder(s) in elkaar zit. Bijvoorbeeld in de situatie van een langstlevende ouder. Wat is er precies gebeurd bij het overlijden van de eerste ouder? Heeft u als kind een aanspraak op de erfenis en hoe verhoudt die zich tot het actuele vermogen? Als u de antwoorden op deze vragen niet weet, is het waarschijnlijk verstandig dat snel op te lossen. Na het overlijden van uw langstlevende ouder is het zoekplaatje waarschijnlijk nog ingewikkelder.

Past het om te schenken namens uw ouder?

Ook bij schenken is het belangrijk om een duidelijk beeld te hebben van de omvang en samenstelling van het vermogen van uw ouder. Dan is het ook makkelijker om te beoordelen of een schenking passend is.

Als uw ouder niet meer zelf kan beslissen over de schenkingen, komen we op de vraag: mag u namens uw ouder schenken? Dat is niet direct duidelijk. Als gemachtigde in een levenstestament bijvoorbeeld moet u in het belang van uw ouder handelen. En is geld weggeven in het belang van uw ouder? Vaak staat er een passage over schenken in het levenstestament. En vaak houdt die in dat schenken mag, als het verantwoord is.

Als schenken mag en passend is, kunt u denken aan de volgende stappen:

1. Vaststellen welk vermogen wordt belast met erfbelasting.
2. Vaststellen welke bedragen bij overlijden onbelast of ‘vriendelijk belast’ terecht kunnen komen bij kinderen en/of kleinkinderen.
3. Als er vermogen resteert: een schenkingsplan maken waarin u de vragen hoeveel en hoe te schenken concreet maakt.

Een voorbeeld in de situatie van een langstlevende ouder:
Stel dat het vermogen van een langstlevende ouder bestaat uit een woning van € 750.000 en spaargeld/beleggingen van € 1 miljoen. De kinderen hebben bij het overlijden van de eerste ouder een vordering gekregen van ieder € 250.000. Dat betekent dat de (stel) 3 kinderen erfbelasting moeten betalen over een bedrag van € 1 miljoen.

• Er zijn 3 kinderen, maar ook 6 kleinkinderen. In 2024 hebben ze elk een vrijstelling voor de erfbelasting gekregen van afgerond € 25.000. In totaal is dat € 225.000, dit bedrag kan belastingvrij over. Uw ouder kan dit in een testament vastleggen (“Waar moet u op letten als u geld nalaat aan uw kleinkinderen?”)
• Afgerond kunnen de kinderen € 450.000 erven tegen het 'lage' tarief voor de erfbelasting, namelijk 10%.
• Er blijft een bedrag van € 325.000 over dat waarschijnlijk belast wordt met 20% erfbelasting. Een optie kan zijn om dit bedrag met schenkingen aan de kinderen over te dragen.

Wilt u meer weten over het onderwerp schenken? Mijn artikel “Tien vragen over schenken” is een goed startpunt.

Is een familieberaad mogelijk?

De thema’s die ik hier bespreek, kunnen een grote impact hebben op de situatie van uw ouder(s). Het scheelt als u in uw familie hierover in goede harmonie kunt praten. Het ideaalplaatje is dat iedereen van de situatie op hoogte is en beslissingen unaniem zijn. Af en toe een ‘familieberaad’ kan helpen om samen op één lijn te blijven.

Dit ideaalplaatje is in de praktijk niet altijd haalbaar. Conflicten, verschillende karakters en generatiekloven kunnen de boel compliceren. Maar toch, je bent als familie aan elkaar verbonden en het is in ieders belang als zaken soepel verlopen? Mogelijk kan de situatie dat kinderen hun ouder(s) gaan helpen, aanleiding zijn om familiebanden aan te halen.