De geopolitiek verschuift – met welke economische gevolgen?

De economische wereld kijkt met een mengeling van angst en optimisme naar de grootschalige veranderingen in de geopolitiek. Zo zijn er economen die vrezen voor politieke en economische chaos, met name door de nogal wispelturige Donald Trump, sinds 20 januari opnieuw president van de Verenigde Staten. En er zijn economen, maar vooral ondernemers, die sinds zijn herverkiezing in november 2024 reppen over animal spirits, een term die econoom John Maynard Keynes al bijna een eeuw geleden gebruikte. Hij bedoelde dat economieën soms in beweging komen door een collectieve energie in plaats van gedegen en gewogen onderzoek. Topman Jamie Dimon van JPMorgan, een van Amerika’s grootste banken, ziet overal in de economie animal spirits in de vorm van optimisme om volop te investeren in innovaties. Of het nou gaat om nucleaire energie, kunstmatige intelligentie of ruimtevaart.

In Europa overheerst scepsis. De eerste ambtsweken van Trump scheppen het beeld van een nogal manische leider die in hoog tempo de politieke en economische koers van de VS en de westerse wereld een andere kant op wil duwen. Het ene moment hogere importheffingen voor Mexico en Canada, het volgende moment – amper 48 uur later – een voorlopig akkoord over gelijkblijvende heffingen. Voor economen is het niet gemakkelijk om er chocola van te maken.

Alles op de schop

De afgelopen vijftien jaar was het World Economic Forum (WEF) in Davos de pleisterplaats om de koers van de wereldpolitiek en de economie te bespreken, maar begin 2025 bleef het iets rustiger in het Zwitserse bergoord. Voorman Klaus Schwab constateerde een complete draai van de mondiale topondernemers. Waar vóór de verkiezingen in de VS nog tweederde van de honderd rijkste Amerikanen kandidaat Kamala Harris steunde en slechts één derde haar tegenstrever Trump, is het sentiment sindsdien gekanteld. Vermaarde miljardairs als Mark Zuckerberg van Meta, Marc Benioff van Salesforce, Jeff Bezos van Amazon en Larry Ellison van Oracle gaan voor een groot deel mee in de visie van Trump, in veel gevallen uit opportunisme.

De tijdgeest voelt soms ongrijpbaar, maar is tegelijkertijd voorspelbaar

Bij het WEF stond jarenlang het klimaatakkoord van Parijs centraal. Gepleit werd voor grote overheden om de enorme uitdagingen van onze tijd op te lossen. Maar nu, onder Trump, stappen de VS opnieuw uit het klimaatakkoord. Europa hield zich er al nauwelijks aan, Afrika had het geld niet en Azië vond het initiatief interessant, maar bleef volop investeren in de economie zonder een enkele klimaatdoelstelling te halen. Wat nu? De tijdgeest voelt soms ongrijpbaar, maar is tegelijkertijd voorspelbaar. Alles beweegt trendmatig. De afgelopen twintig jaar kwamen veel leiders aan de macht met eenzelfde visie, gericht op samenwerking en vooruitgang, niet in de laatste plaats op klimaatgebied. Emmanuel Macron in Frankrijk, Jacinda Ardern in Nieuw-Zeeland, Mark Rutte in Nederland, Mark Carney in Canada en Barack Obama en later Joe Biden in de VS.

Europa moet weer competitief worden

Alles moest op de schop, met een streng klimaatbeleid, energietransitie, industrietransitie. De keerzijde was dat het lang duurde voordat grote beloften werden ingelost. In de EU is de stagnatie al een paar jaar niet meer te ontkennen. De Duitse motor hapert al geruime tijd. Grote industrieën wankelen of verdwijnen zelfs, doordat ze niet meer kunnen concurreren. In de top twintig van waardevolste nieuwe bedrijven staan geen Europese namen. Driekwart komt uit de VS, de rest uit Azië. Europa speelt geen hoofdrol meer op het wereldtoneel. Komt het nog goed? De Europese Commissie nam alvast een voorschot op de noodzakelijke veranderingen met een nieuwe mantra: Europa moet weer competitief worden.

EU niet machteloos

Philip Bokeloh, Senior Econoom bij het Economisch Bureau van ABN AMRO, ziet naast de zorgen ook kansen. ‘Met de nieuwe Trump-regering staat Europa voor enorme uitdagingen, om het zacht uit te drukken’, vertelt hij. ‘Vooral omdat onder Trump 2.0 tarieven bredere politieke doelen kunnen dienen. Maar Europa staat niet machteloos. Afgezien van de wortels en stokken die de Europese Commissie kan gebruiken in reactie op Amerikaanse tarieven, bieden de verkiezingen op 23 februari in het land dat de grootste uitdaging ervan ondervindt – Duitsland – een gouden kans om te reageren op de nieuwe geopolitieke en economische omgeving.’

Er bestaat een kans dat de Duitse schuldenrem, verankerd in de grondwet, wordt versoepeld om de broodnodige middelen voor investeringen vrij te maken, stelt Bokeloh. ‘Duitsland is een van de weinige landen in de eurozone met de fiscale ruimte om structurele uitdagingen op een ambitieuzere manier aan te pakken. Hoewel het niet makkelijk zal zijn een coalitie te vormen, lijken de twee grootste partijen die er naar verwachting deel van uitmaken open te staan voor verandering. Cruciaal, want de uitdaging van Trump voor de welvaart van Europa vereist waarschijnlijk radicale oplossingen.’

Ook Nederland kan flink geraakt worden door de geopolitieke verschuivingen, met gevolgen voor bedrijfsinvesteringen, import en export. Toch voorziet Bokeloh op de korte termijn geen onrust op de arbeidsmarkt. ‘Ondanks de toename van het aantal werkenden is de arbeidsmarkt in Nederland bijzonder krap. De werkloosheid staat met 3,7 procent van de beroepsbevolking op een historisch laag niveau, terwijl het aantal uitstaande vacatures juist groot is. De personeelskrapte is terug te zien in de spanningsindicator van het UWV, die het aantal uitstaande vacatures afzet tegen het aantal mensen dat korter dan zes maanden werkloos is. Deze groep werklozen heeft een sterkere binding met de arbeidsmarkt, is daardoor makkelijker bemiddelbaar en stroomt sneller door naar een baan dan werklozen die langer aan de kant staan.’

Business first

Gaat alles stuk, moeten we vrezen voor instortende economieën? Of valt het juist mee? De Argentijnse president Javier Milei lag de afgelopen anderhalf jaar onder een vergrootglas. Hij geldt als voorloper van een nieuw type leider: antioverheid en libertair. Met harde hand hervormt hij de vastgelopen bureaucreatie in Argentinië. De hyperinflatie beteugelt hij door de geldhoeveelheid niet meer te laten groeien en de overheidsuitgaven drastisch in te krimpen. Veel Amerikaanse grootbanken zijn lovend over zijn beleid. De economie groeit in 2025 met 8 procent, voorspellen ze, en buitenlandse investeerders keren terug. De beurs van Argentinië loopt alvast op de pret vooruit door te verdubbelen in waarde in een jaar tijd. In Canada, een decennium lang het land van premier Trudeau, kiest zijn mogelijke opvolger Pierre Poilievre voor een business first-filosofie. Conservatieven en libertairen nemen het roer overal over, zo lijkt het.

En China? Eind januari zorgde DeepSeek, het Chinese antwoord op ChatGPT, voor de nodige opschudding. Volgens zijn eigenaar is het veel sneller en goedkoper ontwikkeld dan alles wat de VS op AI-gebied hebben voortgebracht. Het gevolg: lichte paniek op de beurzen, maar vooral ook bij politici en ondernemers vanwege de innovatiekracht van China. Hoe het ook uitpakt, China vertolkt een voorname rol in zowel de geopolitieke veranderingen als in de technologische revolutie. Dat blijkt ook uit de groei van jonge, door venture capital gefinancierde bedrijven, zoals deze grafiek van The Economist toont.

Wat doen aandelen?

Ralph Wessels, Hoofd Beleggingsstrategie bij ABN AMRO MeesPierson, blijft in de context van de verschuivende wereldorde positief over aandelen. ‘We gaan het jaar in met een lichte overweging van aandelen. Daarbij geven we de voorkeur aan Amerikaanse aandelen boven Europese. De Amerikaanse economie koelt enigszins af. Toch denken we dat de groei in de VS volgend jaar opnieuw hoger zal zijn dan in de eurozone. Amerikaanse bedrijven vertonen daardoor een gezonde winstgroei. We hebben een neutrale visie op opkomende markten, onder meer omdat de Chinese economie een gemengd beeld laat zien. Het is onduidelijk in hoeverre stimuleringsmaatregelen van de Chinese overheid effect zullen hebben.’

De afgelopen jaren deden de Amerikaanse beurzen het veel beter dan de Europese. In Azië blijven de beurzen, met name die van China, ver verwijderd van de hoge niveaus uit 2021. Wessels: ‘Amerikaanse bedrijven laten nog altijd groeiende winsten zien. De waarderingen waren begin 2025 flink opgelopen, dus het is niet zo gek dat er een flinke correctie kwam in februari en maart. Of het na twee heel goede beursjaren in de VS nogmaals een topjaar wordt, is absoluut niet zeker. Trump zal een beleid voeren dat gemiddeld genomen zeer pro bedrijfsleven is. Lagere belastingen zijn niet uitgesloten. Hoe het uitpakt volgen we op de voet. De impact van het beleid is in de eerste maanden van het jaar vooral chaotisch en zorgt voor onzekerheid. Dat is slecht voor het vertrouwen en bedrijfsinvesteringen, terwijl de kansen op een recessie toenemen. Dit zorgt voor lagere koersen in de VS. In Europa moeten we in elk geval aan de bak om geen speelbal te worden tussen Amerika en Azië.’

De interviews waar de citaten uit afkomstig zijn, vonden plaats in februari 2025. Houd er rekening mee dat de financiële markten dynamisch zijn en continu kunnen veranderen. Raadpleeg altijd up-to-date informatie of win advies in van een financieel adviseur voordat u (beleggings)beslissingen neemt.