Erven van je vader of van een vreemde

De biologische vader die niet de juridische vader is

De situatie is als volgt. Een kind heeft een erfenis ontvangen van zijn biologische vader. Omdat het kind buiten het huwelijk is geboren, is de vader niet automatisch de juridische ouder. Voor juridische erkenning is toestemming vereist, waarvoor de moeder van het kind geen instemming heeft verleend.

Er bestond echter een familieleven tussen het kind en de biologische vader, gekenmerkt door een omgangsregeling en gezamenlijke vakanties. Later is de moeder van het kind getrouwd met een nieuwe partner, die het kind heeft erkend. Hierdoor beschikt het kind over het maximale aantal van twee juridische ouders.

De vader laat een erfenis van € 500.000 na aan het kind. Voor de erfbelasting vraag je je af: is er een vrijstelling van € 2.690 met tarieven van 30% en 40%, of wordt het kind belast als eigen kind met een vrijstelling van € 25.490 en tarieven van 10% en 20%? Noot: dit zijn de tarieven van 2024, terwijl het kind in 2017 erfde. Het verschil in belang bedraagt ruim € 100.000.

Erfbelasting betalen als vreemde of als kind?

De Belastingdienst hanteert de hoge tarieven en de lage vrijstelling. Het kind vocht dit aan in de rechtbank, kreeg ongelijk, maar won bij het Hof. De zaak ging door naar de Hoge Raad, waar soepelheid te duur werd geacht. De Advocaat-generaal stelt dat deze situatie een uitzondering op de regel rechtvaardigt. Het kind moet als eigen kind worden belast vanwege familieleven en om discriminatie te vermijden.

Wat vindt de Hoge Raad?

De Hoge Raad stemt in met de Advocaat-generaal dat het kind als een echt kind behandeld moet worden voor de erfbelasting. Maar, er spelen meer discussies op dit vlak (meerouderschap, meeroudergezag en draagmoederschap). Hierbij moeten politieke keuzes worden gemaakt en het is niet aan de rechter om die te maken. De wetgever moet de situatie dus oplossen en de Hoge Raad vermindert de aanslag niet.

Kortom, het kind krijgt gelijk maar vist achter het net.

Wat is de status van de wetgeving?

Er zijn zeker stappen gezet in het verleden. De Staatscommissie Herijking ouderschap is in 2016 na uitgebreid onderzoek met een lange lijst aanbevelingen gekomen op het terrein van juridisch meerouderschap, meerpersoonsgezag en draagmoederschap. Voor wat betreft het draagmoederschap ligt er een wetsvoorstel: de Wet kind, draagmoederschap en afstamming. Maar dit wetsvoorstel zit nog in de voorbereidende fase. Het vorige kabinet heeft het onderwerp doorgeschoven naar het huidige kabinet (Kamerbrief).

Kan de Belastingdienst nog wat doen?

Wanneer een wet onterecht uitpakt, kan de 'hardheidsclausule' een oplossing bieden. In dit geval valt het kind buiten de boot door strikte toepassing van de wet, wat in strijd is met Europese mensenrechten. De Hoge Raad heeft aangegeven dat de wet op dit punt moet worden aangepast.

In het verleden is de hardheidsclausule al eens toegepast in een vergelijkbare situatie. Een kind erfde van zijn biologische moeder die hem ter adoptie had afgestaan. Bij adoptie werd de familierechtelijke betrekking met de moeder verbroken. Toen het kind van zijn biologische maar niet-juridische moeder erfde, is toch erfbelasting geheven in ouder-kindrelatie.

Drie ouders, is dat niet vreemd?

Als het biologische kind als eigen kind wordt belast, heeft dat kind als het ware drie ouders voor de erfbelasting. Immers, de juridische ouders gelden sowieso als ouders. Maar dat is minder vreemd dan het lijkt. Een kind kan namelijk meerdere ouders hebben voor de erfbelasting:

• Als de moeder en vader getrouwd waren, zouden zij de ouders van het kind zijn.
• Als beide ouders hertrouwd waren, zouden de stiefouders voor de erfbelasting gelijkstaan aan eigen ouders, zelfs zonder dat het kind thuis woont of familieleven heeft met de stiefouder.

Een wetswijziging

De Hoge Raad laat ingrijpen aan de wetgever, die dit oppakt. Een wetswijziging zal biologische kinderen gelijkstellen aan juridische kinderen. Biologische kinderen krijgen dan recht op de kindvrijstelling en lage tarieven. Het lijkt erop dat de eis van familieleven niet wordt gesteld, wat moeilijk vast te stellen kan zijn gezien de subjectiviteit ervan.

Voor 2025 is al een inkomstenderving ingepland. Krijgt de wetswijziging terugwerkende kracht? Het kabinet verwacht jaarlijks € 7 miljoen aan structurele inkomstenderving, een aanzienlijk bedrag. Komt het vaak voor dat niet-juridische kinderen van hun biologische ouders erven of zijn die ouders meer vermogend? Dat weten we niet, maar het is terecht dat deze verkrijgers worden geholpen.

Verder lezen:

Soms is het niet duidelijk of er sprake is van biologisch ouderschap. Blijkt dat er wel te zijn maar erft het kind niet? Dan is er het vraagstuk van de legitieme portie. Hierover leest u in ons artikel “Kan ik mijn kind onterven?”.