Nadat de coronamaatregelen werden losgelaten, trok de vraag naar commercieel vastgoed aan. Het economisch herstel en de aanhoudend lage rentes droegen daaraan bij. Maar sinds de uitbraak van de oorlog in Oekraïne zijn er signalen dat de activiteit terugvalt. Dit zal zich vertalen in de vastgoedwaarderingen. Met grote verschillen tussen de segmenten.
Bij kantoren spelen drie factoren een rol. Ten eerste de verduurzaming. Slechts zes op de tien kantoren voldoen aan de vanaf 2023 geldende norm van energielabel C. Hier ligt dus een investeringsopgave. Ten tweede de verschuiving naar thuiswerken. Bij kleinere bedrijven wordt weer op kantoor gewerkt. Grote bedrijven en de overheid, goed voor 30 procent van de kantoorbezetting, omarmen thuiswerken. Waar het kantoor meer als ontmoetingsplek dient, verandert de vraag. Vanwege langlopende huurcontracten duurt het even voordat dit in de waarderingen is terug te zien. Ten derde de transformatie naar woningen. De vorderingen op dit terrein vallen tegen, doordat de randvoorwaarden ontbreken – gebouwindeling, directe omgeving – en veel geschikte kantoren zijn inmiddels al aangepast.
Bij winkels is de trend van online winkelen relevant. Dit tempert de vraag naar grote winkelruimtes. Gemeenten dienen winkelgebieden opnieuw in te richten om deze aantrekkelijk te houden. De panden die vrijkomen krijgen een nieuwe woonbestemming. Dat is niet altijd eenvoudig, om vergelijkbare redenen als bij kantoren. Verder zijn niet alle gemeenten even succesvol, waardoor het winkelaanbod verschraalt. De leegstand is tijdens de coronaperiode beperkt gebleven dankzij de overheidssteun. Hier kan verandering in komen zodra winkeliers die steun moeten terugbetalen en de consumptie afneemt.
Bij bedrijfsruimtes gaat het beter. Door de sterke vraag blijft er krapte en de verschuiving naar online zorgt voor een toenemende vraag naar XXL-distributie- en datacentra. Daar zijn er veel van gebouwd. Echter, de maatschappelijke weerstand tegen de ‘verdozing’ van het landschap groeit. Bovendien bestaan er twijfels over de werkgelegenheid die deze megaruimtes opleveren. Een andere belemmering vormt het energienetwerk. Door gebrek aan investeringen daarin kunnen bedrijven niet langer rekenen op een energieaansluiting als zij zich ergens willen vestigen. Dit belemmert hun mobiliteit en doorgroeimogelijkheden.
Een andere groeibriljant vormen de huurwoningen. De belangstelling bij beleggers is gegroeid door de lage rente, de deregulering van het huursegment en de gunstige fiscale voorwaarden. Alleen is het de vraag of deze interesse standhoudt nu de overheid maatregelen treft om de huren aan banden te leggen, strengere duurzaamheidseisen stelt en woningbouwverenigingen als belangrijke partner beschouwt bij de woningbouwopgave. Daar komt bij dat de fiscale prikkels voor commerciële verhuurders zijn verkleind. Dit maakt het minder aantrekkelijk om te beleggen, ook al is er geen overdrachtsbelasting bij nieuwbouwhuurwoningen. En dan doet zich ook nog het probleem voor dat de bouwkosten stijgen. Gezien de daling van het aantal vergunningen hebben ook de andere vastgoedsegmenten daar last van. Kortom: aan uitdagingen geen gebrek.
Ook interessant
Heeft u een vraag over dit artikel?
De specialisten van ABN AMRO MeesPierson komen graag met u in contact.