Overzicht van de box 3-ontwikkelingen

1. Box 3 tot en met 2022: hoe zat het?

Wilt u beter begrijpen wat de effecten zijn van de belangrijke uitspraken van de Hoge Raad over de box 3-belastingen? Dan is het van belang om de wetgeving zoals die gold van 2017 tot en met 2022 te kennen.Volgens de wet betaalde u in 2022 in box 3 31% belasting over een forfaitair rendement. Dat wil zeggen dat de belasting is gebaseerd op een aanname over hoeveel rendement u zult behalen. U betaalt de 31% belasting over de ‘aanname’ (het forfait), ook als uw daadwerkelijke rendement lager is.

2. Kerstarrest van de Hoge Raad over box 3

op basis van het forfait als het forfait hoger is dan het werkelijk behaalde rendement. Dan betaalt men te veel belasting, vindt de Hoge Raad. Nederland voldeed daarmee niet aan de Europese eisen. De Hoge Raad heeft in deze procedure de belasting berekend over het daadwerkelijk door de belastingplichtige behaalde rendement. Dat was aanzienlijk lager.

De Hoge Raad heeft in het kerstarrest niet bepaald hoe het werkelijke rendement moet worden vastgesteld. Dit stond in die rechtszaak niet ter discussie. Het kabinet heeft daarna een nieuwe regeling ingevoerd: de forfaitaire spaarvariant. Deze wordt hierna uitgelegd. Op 6 juni 2024 heeft de Hoge Raad bepaald dat zowel de oude methode als ook de forfaitaire spaarvariant tot een te hoog bedrag aan belasting kan leiden. Als het werkelijk rendement lager is dan het forfaitair vastgestelde inkomen, dan mag de belasting slechts worden geheven over het werkelijke rendement. Ook heeft de Hoge Raad vastgesteld dat onder inkomsten voordelen als rente, dividend en bijvoorbeeld huur vallen. Ook nog niet gerealiseerde waardestijgingen en dalingen onderdeel maken volgens de Hoge Raad deel uit van het inkomen. Betaalde rente mag in mindering worden gebracht op het inkomen. Kosten die worden gemaakt zijn niet aftrekbaar.

Lees meer over de uitspraak van de Hoge Raad van 21 december 2021

Lees meer over de berekening van het werkelijk rendement volgens de Hoge Raad 6 juni 2024.

3. De forfaitaire spaarvariant

Omdat de Hoge Raad vond dat de box 3-wetgeving niet voldeed aan Europees recht, bedacht de regering een nieuwe methode voor het vaststellen van uw box 3- inkomen. Deze methode noemt men de forfaitaire spaarvariant. Deze variant doet volgens het kabinet recht aan het oordeel van de Hoge Raad. Met de forfaitaire spaarvariant beoordeelt de belastingdienst of de box 3-wet zoals die tot 2022 van toepassing was, niet tot een te hoge belastingheffing leidt. In de jaren 2023 tot en met 2026 is deze variant de wettelijke regeling om uw box 3-inkomen te bepalen.

Bij de forfaitaire spaarvariant wordt gekeken hoe uw vermogen werkelijk is verdeeld over de volgende 3 categorieën: banktegoeden, overige bezittingen en schulden. Aan elk van de categorieën wordt een forfaitair inkomen toegekend. In onderstaande tabel zijn de forfaitaire inkomenspercentage per vermogenscategorie weergegeven. De percentages voor banktegoeden en schulden voor 2024 zijn voorlopig en worden later definitief vastgesteld.

De box 3-belasting op basis van het forfaitaire rendement wordt als volgt berekend (cijfers 2023):

Stap 1: bereken het rendement over de verschillende vermogenscategorieën 0,92% x banktegoeden + 6,17% x overige bezittingen -/- 2,46% x schulden. Bij een rendement van minder dan nihil wordt het rendement vastgesteld op nihil.

Stap 2: bereken het effectieve rendementspercentage (hierna ERP) door het rendement te delen door het box 3-vermogen.

Stap 3: bereken het voordeel uit sparen en beleggen door het ERP te vermenigvuldigen met de grondslag sparen en beleggen (dit is het box 3-vermogen minus het heffingvrije vermogen).

Stap 4: vermenigvuldig het tarief van 32% met het onder 3 berekende voordeel uit sparen en beleggen.

Onderaan dit blog staat deze uitleg samengevat in een voorbeeld.

Zoals de hierboven omschreven heeft de Hoge Raad bepaald dat het kan zijn dat de op basis van de forfaitaire spaarvariant berekende belasting kan worden verminderd. Dit is het geval als de belastingheffing op basis van het werkelijk behaalde rendement lager is dan de belasting op basis van het forfait.

4. Invloed kerstarrest op uw betaalde box 3-belastingen

Situatie a: u heeft tijdig bezwaar gemaakt over de periode 2017 tot en met 2020

De staatssecretaris van Financiën heeft inmiddels aangegeven dat het arrest van de Hoge Raad ook van toepassing is op de jaren na 2017 en 2018. Als u bezwaar heeft gemaakt tegen de aanslagen inkomstenbelasting 2017 tot en met 2020 dan loopt u mee in de zogenaamde ‘massaalbezwaarprocedure’. Uw aanslagen zijn dan inmiddels verminderd op basis van de forfaitaire spaarvariant. Als de aanslag naar uw mening na toepassing van de forfaitaire inkomensvaststelling te hoog is omdat uw werkelijke inkomen lager is, kunt u om vermindering van de aanslag verzoeken.

Situatie b: u heeft geen of niet tijdig bezwaar gemaakt over 2017 tot en met 2020

Als u geen bezwaar heeft gemaakt tegen de aanslagen inkomstenbelasting over de jaren 2017 tot en met 2020 en de aanslagen zijn definitief vastgesteld, kunt u geen bezwaar meer maken. Wel zal de Belastingdienst de Hoge Raad vragen of niet alsnog rechtsherstel moet worden gegeven voor belastingplichtigen die in het verleden geen bezwaar hebben gemaakt. Dit wordt “massaal bezwaar plus” genoemd. Als de Hoge Raad beslist dat rechtsherstel moet worden gegeven, zal de Belastingdienst u daarover berichten. U hoeft daarvoor niet zelf actie te ondernemen.

Situatie c: uw inkomen uit box 3 in de aangiften over 2021 en 2022?

Over 2021 en 2022 had u te maken met 2 verschillende berekeningen van de box 3-belasting. In uw aangifte kunt u de verschillende vermogensbestanddelen invullen. De belastingdienst maakt dan twee berekeningen van uw box 3-inkomen. Een berekening op basis van de wet en een berekening op basis van de forfaitaire spaarvariant. De belasting zal worden vastgesteld over het laagste van de berekende inkomens. Op basis van het arrest van de Hoge Raad van 6 juni 2024 kunt u ook nog een berekening maken van de belasting die zou zijn verschuldigd over het werkelijk behaalde rendement. Als u deze belasting lager is dan de belasting op basis van de forfaitaire berekening, kunt u bezwaar indienen tegen de aanslag of een aanvulling op uw aangifte doen. De belastingdienst ontwikkelt daarvoor een nieuw formulier. Let op dat u tijdig bezwaar maakt als u van mening bent dat de aanslag tot een te hoog bedrag is vastgesteld.

Lees meer over de uitspraak van de Staatsecretaris van Financiën

Lees meer over de berekening van het werkelijk rendement volgens de Hoge Raad.

5. De toekomst en uw vermogen in box 3

De regering heeft aangegeven dat voor de periode 2023 tot en met 2026 box 3-belasting zal worden geheven volgens de hierboven beschreven forfaitaire spaarvariant. Dit is inmiddels voor 2023 en 2024 verwerkt in de wet. U kunt bezwaar maken tegen de belastingaanslagen op basis van het hiervoor genoemde arrest van 6 juni 2024. Dit zal leiden tot belastingvermindering als de belasting op basis van het door u werkelijk behaalde rendement lager is dan de belasting zoals die is berekend op basis van het forfait. Daarnaast is het box 3-tarief in 2024 gestegen naar 36%. Het plan is dat vanaf 2027 belasting over het werkelijk rendement van uw vermogen zal worden geheven. Of dit lukt, is nog onzeker. Lees hier meer over het wetsvoorstel voor belastingheffing in box 3 vanaf 2027.

Box 3 belasting 2023 een rekenvoorbeeld

Voor deze bedragen ziet de rekensom er zo uit:

Het effectief rendementspercentage wordt daarmee 112.020 / 1.600.000 = 7% (afgerond). Het inkomen uit sparen en beleggen is 7% * (1.600.000 – 57.000) = € 108.025. En de verschuldigde belasting is 32% * 108.025 = € 34.568. Als de belasting over het werkelijk behaalde rendement lager is dan € 34.568 dan is dat lagere bedrag aan inkomstenbelasting verschuldigd.