Hoe gaat Nederland op vakantie anno 2023?

Van ieder jaar naar dezelfde camping in Frankrijk tot rondreizen door Zuid-Amerika. Het reisgedrag van Nederlanders is zeer divers en afhankelijk van verschillende factoren, waaronder persoonlijke voorkeuren en leeftijd. Jongeren kiezen graag voor avontuurlijke reizen, zoals backpacken of interrailen, terwijl ouderen doorgaans de voorkeur geven aan comfortabele opties, zoals een georganiseerde reis of een all-inclusive. Toen de pandemie de reismogelijkheden tot een minimum beperkte, (her)ontdekten veel Nederlanders hun eigen land als vakantieland. Tel daarbij op de toenemende druk om te verduurzamen, dan lijkt het een logisch moment om als maatschappij een omslag te maken in ons reisgedrag. Maar heeft de pandemie ons reisgedrag inderdaad blijvend veranderd? Maken we meer duurzame keuzes als het gaat om vakanties? Of boeken we massaal verre reizen nu het weer kan?

Eigen land of ver weg

Onderzoek van de ANWB onder tweeduizend volwassen Nederlanders in 2022 wees uit dat de meesten van plan waren binnen Europa op vakantie te gaan. Een belangrijke reden was dat verre bestemmingen toen nog een negatief reisadvies met kleurcode oranje of rood hadden. Nederland was het populairste vakantieland, gevolgd door Duitsland, Frankrijk en Spanje. De neiging om dicht bij huis te blijven, zorgde ervoor dat een ruime meerderheid met de auto naar de vakantiebestemming wilde. Een derde overwoog een vliegvakantie. In 2023 gaan Nederlanders weer massaal op vakantie. De trend van vakantie in eigen land zet door, blijkt uit de Vakantie Sentiment Monitor van het Nederlands Bureau voor Toerisme & Congressen (NBTC). Woordvoerder Carmen Silos: ‘Corona heeft ervoor gezorgd dat we ons eigen land hebben herontdekt. We zien dat ook dit jaar veel Nederlanders in eigen land op vakantie gaan. Deze trend zal zich de komende jaren voortzetten, verwachten we. In 2023 gaan Nederlanders gemiddeld 2,4 keer op vakantie. Daar zit vaak een vakantie in eigen land bij.’ Desondanks stelt de Algemene Nederlandse Vereniging van Reisondernemingen (ANVR) dat er voor 2023 ook een recordaantal buitenlandse vakanties is geboekt. In januari was er een stijging van 50 procent vergeleken met januari 2022, toen Nederland nog in lockdown was, en 13 procent vergeleken met precoronajaar 2019. Een ruime meerderheid van de boekingen betreft Europese reizen. In tegenstelling tot vorig jaar houden veel vakantiegangers geen rekening meer met corona. Wel speelt de inflatie een rol, vandaar de keuze om minder ver, minder vaak of voor kortere periodes op vakantie te gaan. Silos: ‘De hogere prijzen vragen om een verandering in reisgedrag. Op een vliegticket wordt niet bezuinigd; we vliegen meer dan ooit. Maar we kiezen wel voor een goedkopere accommodatie. Of we gaan minder vaak uit eten.’

‘Mensen die de trein nemen zien de reis als onderdeel van de vakantie’

Vliegschaamte

Ondanks het recordaantal vliegreizen dat dit jaar wordt geboekt, zien reisaanbieders dat het besef rond de impact van vliegreizen op het milieu groeit. Een ontwikkeling ten gunste van duurzamere alternatieven. Reisaanbieder Natuurhuisje speelt daar slim op in met de campagne ‘Niet vliegen, wel landen’ en een verblijfaanbod in Nederland en buurlanden. Het sluit aan bij de toenemende bewustwording dat we met z’n allen verantwoordelijkheid moeten nemen voor de ecologische impact van reizen. Silos: ‘Toerisme is een omslag aan het maken. Het moet duurzamer. Dit heeft niet alleen met vervoermiddelen te maken, ook accommodaties besteden hier aandacht aan. Zo hebben er steeds meer het duurzaamheidskeurmerk Green Key. Dit betekent dat ze zuinig omgaan met energie en water, afval recyclen en doordachte keuzes maken met biologische voeding en producten met een duurzaamheidskeurmerk.’

Treinreizen in de lift

Voor verre reizen kiezen verreweg de meesten voor het vliegtuig, voor kortere afstanden kijken mensen sneller naar een duurzaam alternatief. Uit de Vakantie Sentiment Monitor van 2022 blijkt dat 10 procent van de reizigers overweegt om de trein te nemen, terwijl dit in 2021 slechts 4 procent was. Reisbureau TUI zag het aantal treinreizen voor stedentrips ten opzichte van 2019 met zeker 124 procent stijgen, vooral naar Londen, Parijs, Berlijn en Praag. Deze stijging hangt samen met de drukte op Schiphol, nieuwe treinverbindingen en het feit dat meer vakantiegangers duurzaamheid meenemen in hun overweging. De NS merkt dat mensen in toenemende mate voor de trein kiezen, ook voor langere reizen. Zo maakte NS International bekend dat in 2022 het aantal passagiers met 20 procent is gestegen ten opzichte van het jaar ervoor. Het verwacht dat deze stijging de komende jaren doorzet, mede dankzij de extra nachttreinen naar Wenen en Zürich. Ook TUI Ski Express naar Oostenrijkse wintersportbestemmingen kan zich verheugen in een groeiende belangstelling.

Veel minder uitstoot

Gezien de populariteit van treinreizen breidt het aanbod uit, met Amsterdam Centraal als belangrijk knooppunt. Volgens dataverzamelaar Statista heeft het station de meeste verbindingen van Europa: 78 binnenlandse en 27 internationale. In het kader van duurzame en slimme mobiliteit heeft de Europese Commissie zich ten doel gesteld het aantal Europese hogesnelheidslijnen tot 2030 te verdubbelen. Europese landen investeren daarom meer in het spoor- en treinverbindingen. Het probleem is dat vliegen vaak goedkoper is dan treinen. Dat maakt de keuze voor vliegen, ondanks bezorgdheid over het milieu, verleidelijk. Toch is er een kentering zichtbaar: niet langer geldt hoe verder, hoe beter, ook dichter bij huis is veel moois te ontdekken. Dan scheelt het enorm in CO₂ uitstoot als je met de auto of trein reist. En het nadeel dat het wat langer duurt? Laat de vakantie meteen beginnen. Met name mensen die de trein nemen zien de reis als onderdeel van de vakantie en niet alleen als een manier om van a naar b te komen.

Omslag naar klimaatneutrale vakanties

Duurzame opties liggen voor de individuele vakantieganger nog niet altijd voor het oprapen. Dus voor een echte omslag naar duurzaam reizen is er meer en beter aanbod nodig. Dat kan door ingrijpen van de overheid, zegt Saskia Griep op online platform De Ondernemer. Ze is minister van Toerisme in het fictieve Ondernemerskabinet, dat bestaat uit ondernemers die willen bijdragen aan een nieuwe manier van besturen. Het aantrekkelijker maken van treinreizen is een belangrijk aspect in het stimuleren van duurzaam reizen. Om treinreizen aantrekkelijk te maken, moet er volgens Griep een boekingsplatform komen waar alle internationale treinreizen eenvoudig en snel te boeken zijn. Daarnaast moeten vliegreizen volgens haar anders worden belast. ‘Op dit moment wordt er op kerosine geen accijns geheven en zit op vliegtickets geen btw. Daarnaast is de internationale luchtvaart uitgesloten van het klimaatakkoord van Parijs. Dat is natuurlijk absurd en niet langer houdbaar’, aldus Griep. Ook de compensatie van CO₂-uitstoot moet volgens haar worden afgeschaft. ‘Verschillende organisaties compenseren alleen de uitstoot van het verblijf of autohuur en geven een vakantie dan het stempel klimaatneutraal, terwijl de vlucht naar een verre bestemming het grootste deel van de totale uitstoot van de vakantie veroorzaakt. Een bijkomend probleem van CO₂-compensatie is dat je het valse gevoel krijgt dat je gewoon kunt blijven vliegen zoals je gewend bent. Uiteindelijk is de enige échte oplossing: minder (ver) vliegen.’