Dossier: The exit years - Bedrijf verkocht, en nu?

Het besluit om de onderneming te verkopen, komt voor iedere ondernemer op een ander moment. Soms is het zelfs niet eens gepland. Ondernemer Marcel van der Heijden was intensief bezig met de groeistrategie van reclamebureau a friend of mine toen plotseling Dept, een grote partij in de markt, een mooi bedrag op tafel legde. Achteraf een verkeerde keuze, zo blijkt (zie kader). Bij ondernemer Camille Oostwegel sr. doemde zijn welverdiende pensioen op aan de horizon en vroeg hij zoonlief of hij trek had in de luxe hotels en restaurants in het zuiden des lands.

Iedere ondernemer heeft zijn eigen ervaring en verkoopmoment, ziet ook Thijs Melief, manager Specialisten Vermogensplanning van ABN AMRO MeesPierson. Melief en zijn team spreken dagelijks met ondernemers over hun geldzaken en die van de onderneming. Zakelijk en privé zijn daarbij nauw verbonden. De coronacrisis blijkt in dit opzicht voor een aantal ondernemers een wake-up call, vertelt Melief. ‘Corona heeft bij veel ondernemers de ogen geopend; ook al draait je onderneming goed, toch kan er iets gebeuren dat in één keer alles anders maakt.’ Het verzilveren van het ondernemerssucces wordt opeens een serieuze optie.

Nadenken over de toekomst

Wat ook de reden is voor de voorgenomen verkoop, het dwingt de ondernemer na te denken over de toekomst. Dat kan overweldigend zijn, merkt Melief. ‘Na jarenlang bouwen aan een bedrijf volgt de afronding. Dat is spannend. Of de onderneming nu wordt overgedragen aan een derde of aan de kinderen. Tegelijk speelt de vraag hoe het leven na de zaak eruitziet. Kun je stoppen met werken? Ga je reizen of start je weer een nieuwe onderneming?’

Meestal een proces met de nodige vraagtekens en onzekerheden. Melief: ‘Klanten hebben behoefte aan inzicht, willen weten wat de financiële mogelijkheden zijn nadat ze met hun onderneming zijn gestopt.’ Zeker omdat het na verkoop vaak nog lang geen tijd is voor pensioen. De gemiddelde leeftijd waarop een ondernemer zijn bedrijf verkoopt daalt al jaren. In 2005 was de gemiddelde leeftijd bij bedrijfsverkoop nog 60 jaar. In 2019 verkochten ondernemers op gemiddeld 55-jarige leeftijd hun bedrijf, zo peilde de Brookz Overname Barometer. Melief en zijn team spreken ook een toenemend aantal veertigers. ‘Het brengt een andere dynamiek met zich mee als je op je veertigste kan verkopen. Deze ondernemers willen, net als alle andere ondernemende klanten, weten of de verkoopopbrengst volstaat om de komende jaren van te leven. Ze zijn daarnaast vaak ook geïnteresseerd in het investeren in andere bedrijven of in het starten van een nieuwe onderneming. Ook speelt zingeving een belangrijke rol, de ondernemers nemen vaak de tijd om zich te bezinnen op de volgende stap. Steeds vaker kiezen ze gericht voor een investering of onderneming met een positieve maatschappelijke impact.’

Leven van de verkoopopbrengst

De bank ziet een grote behoefte aan inzicht in de financiële mogelijkheden na de verkoop. Bij bedrijfsverkoop kan het gaan om flinke bedragen, tegelijkertijd is het niet vanzelfsprekend dat de ondernemer van het vruchtgebruik – het rendement op het vermogen – kan leven. Het maakt natuurlijk veel verschil of er na de verkoop twee miljoen of tien miljoen euro in de bv belandt. Ook de leeftijd van de ondernemer, opgebouwd vermogen en pensioen spelen een rol. Wie 25 is op het moment van verkoop en drie miljoen euro op de bv-rekening gestort krijgt en een beperkt pensioen heeft, zal goed moeten nadenken hoe hij of zij van dat vermogen kan leven. Melief en zijn team helpen klanten daarbij. Onder andere met een interactieve planningssessie waarin een specialist vermogensplanning samen met de klant een vermogensplan doorneemt. Via beeldbankieren of – als het in de toekomst weer kan – op locatie.

Impact van situaties en keuzes

De interactieve vermogensplanning geeft inzicht in de mogelijkheden. Zo’n plan zet het gewenste uitgavenpatroon voor de toekomst en de opbrengst van de verkoop in perspectief. Melief: ‘We maken als het ware een foto van de financiële situatie op het moment. Daarbij worden het inkomen en het uitgavenpatroon van de ondernemer en zijn of haar gezin opgenomen. Evenals het vermogen in privé, zoals spaargeld, beleggingen en een eventueel hypotheekvrij huis of een tweede woning. Samen met de klant kijken we vervolgens naar de verwachte financiële situatie na verkoop. Naast de verkoopopbrengst worden daarin ook bestaande inkomensvoorzieningen zoals pensioen en lijfrente opgenomen. En inkomen uit bijvoorbeeld een managementvergoeding, als de ondernemer na verkoop aan de onderneming verbonden blijft.’ Deze interactieve vermogensplanning geeft inzicht in de mogelijkheden. Door de grafische uitwerking van het plan is direct de impact zichtbaar van situaties en keuzes. Op korte en op lange termijn.

Langetermijnbelegging

Zo’n plan geeft inzicht in de haalbaarheid van doelen en wensen. De ondernemer weet welke stappen hij kan zetten om zijn financiële situatie zodanig in te richten dat de doelen behaald worden. Bijvoorbeeld door een deel van het geld opzij te zetten voor levensonderhoud en een ander deel te beleggen voor lange termijn in een goed gespreide beleggingsportefeuille. Melief: ‘Zo maken we concreet wat het oplevert om een deel van het vermogen te beleggen tegen een gemiddeld rendement van bijvoorbeeld drie of juist vijf procent. De ondernemer weet wat er nodig is om zijn doelen te behalen en zorgt ervoor dat hij op elk moment zicht heeft op de ontwikkeling van zijn vermogen.’ Belangrijk, ook omdat het aanhouden van liquide middelen in de praktijk soms tot enige onrust kan leiden, zo blijkt in de praktijk. Zeker bij ondernemers. Melief: ‘Zij zijn gewend actie te ondernemen. Bij sommige klanten ontstaat het gevoel dat ze iets moeten doen met de middelen die voor levensonderhoud zijn gereserveerd. Zeker met de huidige negatieve rente. Ze zien het geld op de rekening staan en vrezen dat dit door inflatie en belasting minder waard wordt. Aan de hand van het plan kunnen we echter laten zien dat dit deel van het vermogen niet noodzakelijk is om de financiële doelen te behalen.’ Dankzij de heldere berekeningen is duidelijk dat er ondanks de inflatie en een eventuele negatieve rente meer dan genoeg vermogen is om het tot het einde van de rit vol te houden. Dat geeft rust, is de ervaring van Melief. ‘Het voorkomt bovendien misschien dat mensen zich laten verleiden tot te risicovolle beleggingen die ze van partijen buiten de bank krijgen aangeboden. Met meer rendement haal je immers ook meer risico binnen.’

Scenario’s doornemen

Aan de hand van het plan nemen Melief en zijn team verschillende scenario’s met de klant door. Bijvoorbeeld het moment van verkoop. ‘Sommige klanten twijfelen over het juiste moment.’ Melief noemt als voorbeeld een klant met een onderneming in de automotive sector. ‘Deze ondernemer ziet natuurlijk dat door de opkomst van elektrische auto’s de markt in de komende jaren gaat veranderen. Dat zorgt voor een dilemma; moet hij de onderneming verkopen en een ander avontuur aangaan? Of volstaat het verkopen van een deel van de onderneming en kan hij met het overblijvende deel een andere strategie uitproberen? Aan de hand van de berekeningen lieten we zien dat de verkoop van een deel van de onderneming al voldoende was om financiële onafhankelijkheid voor hem te creëren.’

Verder na de verkoop

Soms blijkt tijdens het bespreken van de diverse scenario’s de verkoop van de onderneming slechts één van de opties. Zo was een klant, die de voorgenomen verkoop van zijn onderneming met de bank besprak, daar eigenlijk nog niet klaar voor. Melief: ‘Hij sprak met zoveel liefde over zijn bedrijf dat ik hem vroeg waarom hij het bedrijf eigenlijk wilde verkopen.’ Het bleek dat deze klant een compagnon had die er wel klaar mee was en zijn aandelen in de onderneming wilde verkopen. De klant zag zich daardoor gedwongen ook te stoppen. Over de mogelijkheid om zijn compagnon uit te kopen had hij nog niet nagedacht.’ Melief nam met de ondernemer en zijn vrouw de diverse scenario’s en mogelijkheden door. De risico’s die de ondernemer en zijn gezin willen nemen zijn daarbij altijd leidend. Melief: ‘Het afsluiten van een lening om de aandelen van zijn zakenpartner over te nemen, was een van de opties. Dat zagen hij en zijn vrouw niet zitten, ze wilden zich in deze levensfase niet opnieuw in de schulden steken. Een andere mogelijkheid is het vinden van een durfinvesteerder die met kapitaal in de onderneming wil stappen. Een mogelijkheid die de klant aanspreekt, hij heeft al met een aantal investeerders gesproken.’

Structuur van de onderneming

Tijdig de wensen en doelen in kaart brengen, maakt ook de financiële mogelijkheden helder. Een tweede huis, of een lange periode van reizen. En of het verstandig is om al te schenken aan de kinderen. Vaak een wens van ondernemers, weet Melief. ‘Veel ouders willen graag hun rijkdom delen met de kinderen, zeker als de kinderen jongvolwassen zijn en zich bijvoorbeeld op de woningmarkt begeven. Maar natuurlijk alleen als je als ouders zelf voldoende middelen hebt om de eindstreep te halen. Dat maken we inzichtelijk in het plan.’

Een goede voorbereiding heeft vaak ook financiële en fiscale voordelen. Als de kinderen de onderneming op termijn willen overnemen kan het aantrekkelijk zijn om een deel van de aandelen aan hen over te dragen. Soms maken aanpassingen in de structuur de overdracht zelfs eenvoudiger. Bijvoorbeeld door een bedrijfsonderdeel te verzelfstandigen.

Ook als het niet het plan is de onderneming aan kinderen over te dragen, levert een kritische blik op de structuur voordelen op. Melief: 'Maakt bijvoorbeeld het vastgoed, zoals het bedrijfspand, van de onderneming ook deel uit van de verkoop? Het kan interessant zijn het pand niet te verkopen en het in plaats daarvan aan de overnemende partij te verhuren. Dit levert een stroom van huurinkomsten op – vaak met een periodieke inflatiecorrectie – die voor inkomen op lange termijn voor de verkopende ondernemer kan zorgen. Houd wel rekening met de risico’s, zoals leegstand en groot onderhoud.’

Agenda van de oud-ondernemer

Hoe ziet de agenda van de ondernemer er na verkoop uit? Na een tijdelijk rustige periode direct na de verkoop vult die zich al snel weer met activiteiten, zo leert de ervaring. De plannen van de ondernemer na verkoop hebben vanzelfsprekend invloed op de persoonlijke financiën. Ze kunnen echter ook een onzekere factor vormen. Bijvoorbeeld als bij de verkoop is afgesproken dat de ondernemer in de onderneming doorwerkt als lid van het directieteam tegen een managementvergoeding. Soms is de uiteindelijke aankoopsom afhankelijk van de bedrijfsresultaten in deze periode. De afgesproken periode van zo’n earnout wordt in de praktijk echter niet altijd gehaald. Voor Melief en zijn team reden om hier in de plannen rekening mee te houden.

Een toenemend aantal ondernemers gaat na de verkoop verder met ondernemen. Of investeert in andere bedrijven. Melief bespreekt met de ondernemers of ze bij het samenstellen van de interactieve planning met de opbrengsten van deze investeringen in durfkapitaal rekening willen houden. Of juist niet. Melief: ‘Wat ondernemers als geen ander kunnen, is kansen zien en benutten. De succesvolle verkoop van de onderneming onderstreept dit. Er zijn echter ook valkuilen. Niet alles slaagt, zo blijkt in de praktijk. Ons advies is om een deel van het vermogen opzij te zetten om van te leven, een deel voor lange termijn te beleggen en een ander deel te gebruiken voor ondernemersactiviteiten. Dat geeft de ondernemer de vrijheid om te ondernemen of te investeren.’