Dossier Vermogensplanning – De beste route voor uw vermogen

Vermogen om comfortabel van te leven is uiteraard geen gegeven. Het moet worden verdiend, worden ontvangen en in stand worden gehouden. Hoe dit het beste kan worden gedaan, houdt verband met elke levensfase. Elke levensfase heeft zijn eigen vermogensprofiel; een dertiger heeft andere behoeften dan een zestiger.

Vermogensplanning is vooruitdenken. Goed dus om erbij stil te staan en erover na te denken. Het is een misverstand om te denken dat vermogensplanning pas relevant is aan het eind van uw leven. Het gaat onder meer over schenken, erven, bedrijfsopvolging, pensioen en zorgkosten. Elk van deze thema’s wint of verliest aan relevantie als de jaren verstrijken. Iemand van 25 zal niet zo snel schenken, iemand van 65 wel. Hoe deze thema’s in elkaar grijpen en hoe ze zich tot de levensfasen verhouden, leggen Gordon Doull en Masha Bril uit. Doull is Hoofd Kenniscentrum VermogensAdvies bij ABN AMRO MeesPierson en Bril is daar Pensioenexpert. Of het nu gaat om een student als startende ondernemer, het financieren van een woning als u een gezin sticht, bedrijfsoverdracht of filantropie: vermogensbeheer en -planning vragen om veel verschillende specialismen, zoals uit het voorgaande duidelijk mag worden. Een ondernemer die bijvoorbeeld een huis wil kopen, zou dat kunnen doen met vermogen uit de vennootschap. Maar hoe doet hij of zij dat zo efficiënt mogelijk? Dit vraagt om kennis van belastingrecht, bestuur en vermogensbeheer.Dat geldt ook voor het aanwenden van vermogen voor het realiseren van bepaalde maatschappelijke doelstellingen. Doet u dat vanuit uw BV of toch liever privé; ook filantropie raakt verschillende expertisegebieden aan. Of wat dacht u van bewind en executele; het nemen van beslissingen namens iemand die daartoe zelf niet meer in staat is, bijvoorbeeld door ziekte of overlijden. Over al deze facetten van vermogensbeheer en vermogensplanning is ruime kennis bij de bank.Om goed te leven van vermogen en dat zo efficiënt mogelijk over te dragen, maakt ABN AMRO MeesPierson onderscheid tussen vier verschillende levensfasen. Gordon Doull: “Voor de benoeming van de levensfases is gekeken naar gemene delers per fase, gebaseerd op de activiteiten en mate van levenservaring van de mensen die tot die generatie behoren.”

Plotseling miljonair door loterij

Iedereen fantaseert weleens over het winnen van de loterij; nooit meer werken en enkele honderden Italiaanse raspaarden onder de rechtervoet in de vorm van een Ferrari. Maar oneindige vrije tijd en een auto zijn niet de enige zaken waar u aan moet denken bij het winnen van de loterij. In de eerste plaats spelen belastingen een rol. Vervelend maar waar; misschien moet u voor het eerst aangifte doen in box 3 of wilt u schenken. Het zijn zaken om bij stil te staan en om u in te laten bijstaan door een expert. Het leven van een loterijwinnaar verandert ingrijpend. Ze krijgen veel goedbedoelde adviezen uit hun omgeving, maar die zijn niet altijd even bruikbaar. Het allerbelangrijkst is om het winnen van de loterij een financieel plan te maken. Dat wil niet zeggen dat de winnaar die droomauto niet mag kopen of dat er zelfs geen vakantie van af kan, maar er zijn helaas te veel verhalen van mensen die de loterij wonnen en het bedrag door kwistigheid al snel kwijtraakten. Maak een plan en bepaal onder andere hoeveel u per jaar tot uw beschikking wilt hebben, of uw nieuwe vermogen daar groot genoeg voor is en hoe u het wilt beleggen.

De wereld aan de voeten

Doull: “De karakterisering van de jongste doelgroep is dat ze aan het begin van hun leven staan, studeren en soms al een bedrijf hebben opgezet. Dit is de generatie van de startup. Zij zijn in meerderheid liever daarmee bezig dan met een vaste baan. Deze generatie is gericht op ondernemen, maar heeft niet zelden ook al ondersteuning van de generatie voor hen, de generatie van hun ouders. Dikwijls niet alleen van hun ouders, maar ook hun grootouders.”“Het lastige aan de jongste generatie is dat de wereld weliswaar aan hun voeten lijkt te liggen, maar dat tegelijkertijd onduidelijk is waar ze aan toe zijn. Ze zitten met vragen als: hoeveel ga ik verdienen, waar wil ik wonen, welke carrière zie ik eigenlijk voor me, hoe zit het met relaties en kinderen, en hoeveel ga ik erven?” Dit zijn serieuze vragen, maar ze worden ook vroeg gesteld en de afwezigheid van zekere antwoorden en vaste doelen maakt deze fase heel moeilijk te plannen. Doull: “De doelen zijn vaak op de korte termijn te realiseren, zoals een wereldreis. Pensioen speelt nog geen grote rol, daarvoor zijn er te veel onzekerheden. Bovendien heeft deze generatie ook het langst om nog aan hun pensioen te werken.”

Gezin stichten en huis kopen

“De volgende levensfase draait doorgaans om het stichten van een gezin, de eerste banen en mogelijk een eigen bedrijf. Dit is een fase waarin een groot aantal keuzes wordt gemaakt die op de lange termijn effect hebben. Dan hebben we het over het afsluiten van een hypotheek, het begin van pensioenopbouw, eventuele vermogensverzekeringen. Deze financiële verplichtingen worden aangegaan tegen de achtergrond van een periode die ook een van de duurste in een mensenleven is. Financieel is dit doorgaans een krappe tijd en het is niet gezegd dat de ouders kunnen en willen bijspringen. Dit is overigens wel de fase waarin tot 100.000 euro geschonken kan worden zonder dat daarover schenkbelasting hoeft te worden voldaan. Voorwaarde is wel dat de begunstigde tussen de 18 en 40 jaar is en het bedrag gebruikt wordt voor een koophuis.”Dit is ook de tijd waarin u samen beslissingen neemt over samenlevingsvormen en bijvoorbeeld huwelijkse voorwaarden. Doull: “Het is een misverstand om te denken dat vermogensplanning iets is voor aan het einde van je leven. Denk dus ook aan testamenten. Bovendien is het opstellen van een testament een vorm van wat je ‘defensieve vermogensplanning’ zou kunnen noemen; je wilt voorkomen dat partner en kinderen met lege handen achterblijven in het geval van overlijden. Het is een vorm van risicobeheersing.”

Waar moet je rekening mee houden als je wilt rentenieren?

U heeft eenmaal een groot vermogen vergaard, maar u bent moe van de inspanning. Is rentenieren dan een optie? Dat is een kwestie van een rekensom maken. Welke variabelen tellen echter mee; waar moet u aan denken als u de rekenmachine pakt? Bepaal allereerst of het vermogen intact moet blijven of dat u erop mag interen. Voorts moet u vaststellen hoeveel u per jaar netto wilt kunnen besteden, rekening houdende met inflatie.

Kan ik stoppen met werken?

De volgende, rijpere levensfase kenmerkt zich in de regel door meer financiële ruimte, meestal is er een vermogensbuffer. Doull: “Eerder stoppen met werken of toch doorwerken tot of na de pensioengerechtigde leeftijd, dat zijn dan thema’s die spelen. Een veelgehoorde vraag in die context is ‘kan ik, op basis van wat ik nu heb, stoppen met werken en de dingen doen die ik wil doen, terwijl er ondertussen voldoende overblijft voor de familie?’. Eerder stoppen met werken om van vermogen te leven, vraagt ook om een aanpassing van het beleggingsbeleid. Misschien moet het rendement worden opgekrikt, wat betekent dat het risico ook toeneemt. Dit zijn lastige vragen.”“Tegelijkertijd is dit ook de leeftijdsfase waarin schenken relevanter wordt, evenals filantropie. Kwesties die in deze tijd op het gebied van vermogensplanning komen kijken, zijn bijvoorbeeld dilemma’s over wie erft. Vermogenden in deze levensfase willen bijvoorbeeld hun kinderen en kleinkinderen betrekken bij het vermogen, maar nog niet alle kinderen hebben kinderen, terwijl het fiscaal gunstig kan zijn om nu aan kleinkinderen te schenken. Welke afweging maak u dan; wel of niet schenken?”De laatste levensfase kenmerkt zich door woon- en zorgkwesties. Wie kiest voor privézorg zal daarvoor vermogen moeten reserveren. Het nazien van een testament is dan ook belangrijk. Is er voldoende vermogen over, dan is dit ook het moment om na te denken over schenken.

Vermogensplanning in de ruimste zin

Zo ziet u maar, iedere leeftijdscategorie kent haar eigen kwesties. Het mag duidelijk zijn dat vermogensplanning meer omvat dan goed op de centen passen. Twee zaken kunnen dat verduidelijken. In de eerste plaats betreft dat ondernemen. Stel dat u voldoende vermogen heeft vrijgespeeld, maar dat vermogen zit in de BV. Wat te doen? Het vraagt de kennis van een specialist om dat geld zo goedkoop mogelijk uit de BV te krijgen als u er bijvoorbeeld zelf van wilt leven of het vermogen wilt gebruiken om te schenken. Ook kan u van plan zijn om zich toe te leggen op filantropie, in welk geval het van belang is om te kiezen tussen geven als privépersoon (en het vermogen dus efficiënt uit de BV over te hevelen) of via een aan uw BV gelieerde stichting – een corporatie foundation.Aangaande bedrijven en wat Elton John ‘the circle of life’ noemde; ondernemers doen er goed aan om bedrijfsopvolging te regelen. Dat is moeilijk en zal soms tot pijnlijke beslissingen leiden. Wie wordt bijvoorbeeld de bedrijfsopvolger? Wat neemt die over? Hoe ziet de voorbereiding op de bedrijfsopvolging eruit? Hoe kunt u rekening houden met de andere kinderen? Dit zijn vragen die ook komen kijken bij vermogensplanning. Dat geldt ook voor bewindvoering en executele, iets waar u wellicht liever niet aan denkt. Bewind(voeringen) en executele zijn van toepassing na uw overlijden. Als uw kind 18 wordt, eindigt de voogdij en mag uw kind vrij beschikken over de erfenis. Als u dat te vroeg vindt, dan kunt u in uw testament een bewindvoerder benoemen die het vermogen zal beheren. Tot uw kind bijvoorbeeld 21 of 25 jaar is. De bewindvoerder zal nauw overleg voeren met uw kind, maar kan indien nodig roekeloze beslissingen van uw kind tegenhouden. Uw kind kan wel naar de rechter stappen als hij of zij het niet eens is met beslissingen van de bewindvoerder. U kunt dus bij leven richtlijnen vastleggen over het beheer van het vermogen.

Schenken, rentenieren en rekenen

Goede vermogensplanning heeft alles te maken met afstemming en heldere doelen. Een schenking vraagt bijvoorbeeld om een goede planning. Masha Bril legt uit: “Hoeveel wilt u schenken, dat is een vraag die van aardig wat antwoorden op andere vragen afhankelijk is. Hoe groot is uw vermogen, hoeveel vermogen heeft u zelf nodig, wat voor risicoprofiel heeft u en op welke manier wilt u schenken? Het is belangrijk om erbij stil te staan dat u een schenking niet terugkrijgt, dus u moet het zonder dat vermogen kunnen redden.”“Uw risicoprofiel is van invloed op hoeveel u kan schenken. Een hoger risicoprofiel leidt tot meer onzekerheid. Dat betekent dat u een hogere buffer nodig heeft voor wanneer bijvoorbeeld de beurs tegenzit. Dat betekent weer dat u minder kunt schenken. Het kan zijn dat u vijf jaar na een schenking ineens in de problemen komt doordat u verlies lijdt op uw belegging. Ook dan moet u het geschonken vermogen nog kunnen missen.”

Rekenvoorbeeld

Robert is 67 jaar, heeft een vrij besteedbaar vermogen van €3 miljoen. Hoeveel heeft hij nodig om goed te leven? En: hoeveel kan hij schenken? Robert gaat er vanuit dat hij 90 jaar wordt. Hij heeft 23 jaar te overbruggen.

*schenken, filantropie, beleggen

Een rekenvoorbeeld kan een en ander verhelderen: “Stel, u heeft een vrij besteedbaar vermogen van drie miljoen euro. U wilt na uw pensioen comfortabel leven en vraagt zich af of dit vermogen daarvoor toereikend is. Dan is het zaak een aantal dingen onder elkaar te zetten. Laten we ook aannemen dat u jaarlijks 40.000 euro netto pensioen ontvangt en 80.000 euro wilt uitgeven om comfortabel te leven. Dan is er een tekort van 40.000 euro per jaar. U moet ervan uitgaan dat het pensioen niet stijgt, maar het tekort wel als gevolg van inflatie. Dus het eerste jaar is er een tekort van 40.000 euro, het jaar erna 41.000, daarna 42.000 enzovoort. U gaat ervan uit dat u 90 jaar wordt, dus dan telt u al die jaarlijkse tekorten bij elkaar op.We nemen aan dat dat uitkomt op een totaal tekort van een miljoen euro. Aangezien we uitgingen van een vermogen van drie miljoen euro, is het dus zaak in totaal een miljoen te reserveren en dat vermogen defensief te beleggen. Het restant van twee miljoen euro is in principe vrij besteedbaar; daarmee kunt u schenken, bijzondere uitgaven doen of offensiever beleggen.”Bril: “Dit soort scenario’s kan je ook uitvoeren met anderhalf miljoen euro te besteden, of tien miljoen. In het eerste geval is het al spannender of aan de wensen kan worden voldaan en in het tweede geval is dat veel minder een probleem. Van belang is het vroegtijdig in kaart te brengen welk deel van uw vermogen u echt zelf nodig heeft en welk deel van uw vermogen u kunt schenken.”Als een ding zonneklaar blijkt uit de voorbeelden en verschillende levensfasen is het wel dat vermogen en leefomstandigheden voor iedereen uniek zijn, en dat dus ieder mens een advies op maat goed kan gebruiken. Het enige algemeen geldende advies voor vermogensplanning is: een goede planning is voor iedereen noodzakelijk en het loont om er ruim op tijd mee te beginnen.

‘Geen lijfrentepolonaise aan mijn lijf’

Voor veel mensen die het woord ‘lijfrente’ horen, geldt dat ze weten dat ze ooit een dergelijke polis hebben afgesloten maar nu – jaren na dato – de details niet meer kennen en waarop ze precies recht hebben. Masha Bril vertelt dat er veel verschillende soorten lijfrentepolissen zijn en dat die kunnen worden ingedeeld op basis van de perioden waarin ze worden afgesloten. Bril: “Iemand heeft dertig jaar geleden een lijfrentepolis afgesloten, maar wat doe u er nu mee? Houd je de uitkeringen zelf of schenk je ze? Een voorbeeld maakt de diverse mogelijkheden duidelijk. Willem (65) heeft in 1985 een lijfrentepolis afgesloten, het kapitaal valt dit jaar vrij. Op de polis zijn diverse regimes van toepassing. Met een deel van het kapitaal heeft Willem veel vrijheid, hij mag dit deel van het geld bijvoorbeeld schenken aan een ander. Het andere deel mag hij alleen aan zichzelf laten toekomen. Een deel kan hij gebruiken om eerder te stoppen met werken en een ander deel kan hij daarvoor weer niet gebruiken. Willem wil zo veel mogelijk van het lijfrentekapitaal gebruiken voor de studie van zijn vijfjarige kleindochter. Het andere kapitaal wil hij laten uitkeren, het liefst tegen een zo laag mogelijke belastingdruk. “Het geld ten behoeve van de kleindochter van Willem kan op verschillende manieren worden geschonken. Zo kan een polis aan de kleindochter zelf worden geschonken of aan haar ouders. Of opa kan het geld zelf in beheer houden voor zijn kleindochter. Een persoonlijke keuze. Wat alle opties gemeen hebben, is dat het niet verstandig is dat de polis eerder uitkeert dan de achttiende verjaardag van de kleindochter.”