Sleutelmoment van Jimmy Nelson

Fotograaf Jimmy Nelson trok in 2013 wereldwijd de aandacht met zijn majestueuze fotoboek ‘Before they pass away’, een ode aan 35 stammen die bedreigd worden door de oprukkende moderniteit. Behalve dat hij met zijn thematiek – is onze technologische maatschappij niet alles aan het vervlakken wat authentiek is? – miljoenen mensen in het hart raakte, kreeg hij ook ladingen kritiek van wetenschappers, die hem ‘romantisering’ en ‘naïviteit’ aanwreven. Het boek laat Nelson niet meer los, en Nelson het boek ook niet meer: ‘met dit thema ben ik de rest van mijn leven bezig.’

Wat is jouw sleutelmoment?

‘Zonder twijfel, het verschijnen van mijn boek ‘Before they pass away’.’

Waarom hoef je daar geen moment over na te denken?

‘Omdat ik sinds dat boek het gevoel heb alsof ik uit de kast ben gekomen.’

Dat klinkt heftig...

‘Achteraf moet ik vaststellen dat ik heel lang heb gewacht om het verhaal te vertellen dat ik al die tijd wilde vertellen. Met het verschijnen van ‘Before they pass away’ heb ik niet alleen dat verhaal eindelijk verteld, maar ben ik ook, als gevolg daarvan, in het volle licht komen te staan. Vandaar de vergelijking met ‘uit de kast komen’: ineens kreeg ik aandacht voor precies datgene wat mij het meest dierbaar is. Wat ik werkelijk ben. Alles wat ik daarvoor had gedaan, voelde nooit helemaal één-op-één. Dit wel.’

Wat is nou het grote verschil tussen vóór en ná het boek, behalve dat je gevoelsmatig ‘uit de kast’ bent gekomen?

‘Verantwoordelijkheid. Sinds het boek is verschenen, lijkt het of de hele wereld met mij meekijkt. En ben ik in gesprek met academici, sociologen en antropologen, die forse kritiek hadden op het boek. Die zeiden dat mijn boek een valse idylle was, een idealisering van de stammen die ik voor mijn camera heb laten poseren. Door die kritiek word ik nu gedwongen na te denken over waar ik mee bezig ben. Terwijl ik tijdens het maken van het boek, het fotograferen dus, nog louter bevangen was door enthousiasme: het laten zien van de unieke levenskracht en diverse verschijningsvormen van die culturen.’

Je klinkt niet alsof je die kritiek erg vindt.

‘Dat is ook zo! Hoewel ik me er in eerste instantie door gekwetst voelde, ben ik erachter gekomen dat de dialoog met de wetenschap mij heel veel brengt. Mijn werk wordt er ingewikkelder door, maar ook interessanter. Nu vind ik het fantastisch dat zoveel wetenschappers mij volgen en commentaar geven.’

Waarom is dat fantastisch?

‘Omdat ik wil dat mijn fotografie nieuwsgierigheid en discussie oproept over diepe vragen als ‘wie zijn wij als mensheid?’ en ‘wat willen we behouden?’. Door de bemoeienis van wetenschappers neemt de aandacht voor mijn werk en het onderwerp alleen maar verder toe. Daar word ik gelukkig van.’

Juist de complexiteit van het onderwerp, wat nu precies echt is en wat gestileerd, maakt je gelukkig? Klopt dat?

‘Helemaal. Het laatste wat ik wil is een saai leven. Uit de hele wereld krijg ik verzoeken voor lezingen en optredens, dus mag ik fulltime met mijn fascinatie bezig zijn.’

Tot slot. Wat vinden de door jou gefotografeerde gemeenschappen van jouw foto’s als ze het boek te zien krijgen?

‘Dat verschilt per gemeenschap, natuurlijk. Maar misschien wel de boeiendste reactie was die van de arendsjagers uit Mongolië. Die waren zó geraakt door de foto’s, dat het ze stimuleerde om door te gaan met hun gebruiken en niet in de moderniteit te ‘verdwijnen’. De afgelopen jaren zijn er honderden arendsjagers bijgekomen.’