We worden allemaal ouder, maar de overheid doet een stap terug. Vergrijzing gaat steeds meer samen met een participatiesamenleving, waarin kinderen de zorg voor hun ouders zelf organiseren. In Scandinavië lossen ze dit al geruime tijd op met een kangoeroewoning. Meerdere generaties trekken bij elkaar in en verlenen zo wederzijds zorg. Ook in Nederland wint dit creatieve concept aan populariteit. Maar wat houdt het precies in en waar moet u aan denken?
In sommige culturen is het gebruikelijk dat ouders naast hun volwassen kinderen op een erf of onder één dak wonen. Dat was in Nederland vroeger ook zo. Vooral in agrarische gemeenschappen rond het midden van de twintigste eeuw woonden meerdere generaties bij elkaar. Door de toegenomen levensverwachting gebeurde dat vaker dan bijvoorbeeld honderd jaar daarvoor. Deze zogenaamde stamhuishoudens stierven in Nederland grotendeels uit. Nu doen ze opnieuw hun intrede. Ook in ons land hoor je vaker over woonvormen waar meer dan twee generaties ofwel bij elkaar in één pand wonen, ofwel dichtbij elkaar op dezelfde kavel. Deze zogenaamde ‘kangoeroewoningen’ zijn een nieuwe woontrend.
Samenwonen en zorg
De overheid trekt zich de laatste jaren terug. De verzorgingsstaat wordt beperkt en gaat steeds meer over in een participatiesamenleving. Daar komt bij dat er voor verzorgingstehuizen of ouderenwoning vaak een wachtlijst is. De overheid stimuleert mensen daarom voor een mantelzorg- of kangoeroewoning te kiezen. De zorgvraag bepaalt in hoge mate welk type woning bij een familie past.
Een mantelzorgwoning is een aangepaste woning die bijvoorbeeld in de tuin geplaatst kan worden. Zo blijven mensen met een aanbouw, verbouwde garage of tuinhuis toch in hun vertrouwde omgeving wonen. Sinds 1 november 2014 is er geen vergunning meer nodig voor plaatsing, wel gelden de minimale regels van het Bouwbesluit.
Een kangoeroewoning is een pand met twee zelfstandige woonruimtes. Deze ruimtes staan binnen met elkaar in verbinding via een (afsluitbare) deur. Verschillende Nederlandse gemeenten hebben kangoeroewoningen laten bouwen, maar het is ook mogelijk om een bestaand pand op te splitsen of uit te breiden. De belangrijkste reden om meerdere huishoudens zo dicht bij elkaar onder te brengen, is om elkaar te helpen. Dat kan gaan om de zorg voor opa en oma, maar het is ook denkbaar dat opa en oma andersom de tuin van hun kinderen onderhouden of tijdens kantooruren op de kleinkinderen passen. Elkaar helpen werkt twee kanten op. Daarnaast kunnen opa en oma langer zelfstandig blijven wonen en vereenzamen ze minder snel.
Mantelzorg avant la lettre? Staphorst staat bekend om haar lintbebouwing. Kinderen bouwden achter hun ouderlijke boerderij een eigen huis. Na 1970 werd dit door gebrek aan ruimte nog maar zelden gedaan.
Eén of meerdere woningen?
Ga goed na hoe een kangoeroewoning op papier moet komen te staan. Het gemakkelijkst is om deze kadastraal in te schrijven als één woning op één stuk grond. Dit kan bij de notaris worden vastgelegd, ook als meer dan één persoon de eigenaar is. Een gesplitste woning is mogelijk, maar dat heeft veel meer voeten in de aarde. In het ontwerp moeten de inpandige woningen dan duidelijk van elkaar gescheiden zijn door verticale en/of horizontale splitsingen. Bespreek de opties vooraf met de notaris. Kleinere zaken, zoals gescheiden elektriciteit, watermeters en aparte brievenbussen, kunnen bewoners onderling regelen.
Risico’s en regels
Samenwonen met de familie kan heel aangenaam zijn, maar het vraagt wel om het overwegen van de risico’s en regels. Zo zit je in de eerste plaats contractueel aan elkaar vast als je een kangoeroewoning koopt of huurt. Dat is niet per se aangenaam. Bij het overlijden van de bewoners van de ene unit, kan het zijn dat de bewoners van de andere unit moeten verhuizen. Daarnaast is het niet mogelijk om te verhuizen zonder de andere partij te dwingen om ook te verhuizen. Wie de eigen woning zelf heeft uitgebreid, kan de twee aparte woondelen wel weer tot één enkele woning ombouwen. Het aanhouden van deze grotere woning vraagt natuurlijk wel om voldoende financiële draagkracht.
Verder zijn personen fiscale partners voor de Belastingdienst wanneer zij hetzelfde huisnummer hebben, ook al worden er verschillende huishoudens gevoerd. De Belastingdienst legt dit op: sinds 2013 geldt geen keuze meer voor fiscaal partnerschap. Dat maakt weinig verschil indien u een geregistreerd partnerschap heeft. Maar als u als alleenstaande (groot)ouder op hetzelfde adres als een alleenstaand volwassen kind woont, dan zijn de gevolgen groot.
Door het optellen van de inkomens krijgt u of uw kind minder of zelfs geen huurtoeslag of kindgebonden budget. Dat kan om forse bedragen gaan die in de duizenden euro’s per jaar lopen. Ook andere instanties tellen de inkomens van verschillende personen in deze woonvorm weleens bij elkaar op. Het niet via een overeenkomst kunnen aantonen dat u twee verschillende huishoudens voert, leidt er dan toe dat sociale voorzieningen mogelijk worden geweigerd.
Goede afspraken
Oude woonvormen klinken weliswaar aantrekkelijk en gezellig, maar ze sluiten mogelijk niet aan bij het leven van de 21e eeuw. Mensen zijn tegenwoordig veel meer gesteld op hun privacy. Dat kan schuren met de open woonvorm van een kangoeroe- of mantelzorgwoning. Het is daarom belangrijk om goede afspraken te maken, ook al gaat het om familie. Wees eerlijk over de wensen die u hebt op het gebied van privacy of de mate waarin u samen activiteiten wilt ondernemen.
Tips & tricks
Omdat de regels zo complex zijn, is het goed om u te laten adviseren door experts. Zij weten van de hoed en de rand en kunnen voorkomen dat u voor onaangename en onverwachte situaties komt te staan. Daarnaast is het noodzakelijk om één en ander te laten vastleggen bij een notaris. Het in de toekomst splitsen van de woning of het regelen van hypotheekbetalingen bijvoorbeeld. Aangeraden wordt dat ieder een eigen hypotheek neemt.
