Wat als de wettelijke verdeling u niet past?

Hoe werkt de wettelijke verdeling?

Bij de wettelijke verdeling denkt u allereerst aan de volgende belangrijke punten.

• De wettelijke verdeling werkt slechts voor mensen die getrouwd zijn of als partner geregistreerd. Voor samenwoners kan de wettelijke verdeling nagebootst worden.
• De aanwezigheid van kinderen is essentieel.
• De langstlevende wordt eigenaar van de bezittingen van de nalatenschap. Hij of zij kan zelfstandig over de bezittingen beschikken. De kinderen verkrijgen een niet-opeisbare vordering op de langstlevende partner. Onder andere bij overlijden wordt deze vordering uitgekeerd. Er wordt vaak gezegd dat de kinderen ‘in de wachtkamer zitten’.
• Kinderen hoeven niet mee te werken aan de verdeling of inzage te krijgen in uitgaven.
• Als bij het overlijden van de langstlevende blijkt dat het vermogen is opgemaakt? Dan hebben de kinderen pech.

Het betreft hier wettelijk erfrecht: als u niets regelt (en getrouwd bent en kinderen hebt) dan is deze regeling automatisch van toepassing. Veel mensen bevestigen de wettelijke verdeling in hun testament of bootsen deze na. Ze voegen er vaak ‘toeters en bellen’ aan toe, waarmee wordt geprobeerd belastingvoordeel te behalen. Leest u ons artikel ‘De wettelijke verdeling en de erfbelasting’ voor meer informatie.

Ieder krijgt het zijne: directe verdeling

Het is duidelijk dat bij de wettelijke verdeling kinderen afhankelijk zijn van de levensduur en het bestedingsgedrag van de langstlevende. Hoe langer deze leeft, hoe meer van het aanwezige vermogen zal worden opgemaakt, bijvoorbeeld voor de verzorging van de langstlevende. Ook al is er veel vermogen, er kan soms veel tijd voorbijgaan voordat een kind over zijn of haar deel kan beschikken. Bent u niet gecharmeerd van het feit dat kinderen in de wachtkamer moeten plaatsnemen? U kunt er dan voor kiezen om ieder zijn of haar deel uit te keren, gelijk bij het overlijden van de eerste partner. Dit heet ook wel een directe verdeling. Uw nalatenschap wordt dan aan de erfgenamen (partner en kinderen) uitgekeerd zonder dat er onderlinge afhankelijkheid ontstaat.

Samengestelde gezinnen

Ook bij samengestelde gezinnen kan de wettelijke verdeling dienstdoen. Evenwel zal er dan veelal geen familierechtelijke betrekking zijn tussen de langstlevende en een aantal kinderen. De ervaring leert dat in sommige gevallen het wegvallen een van beide partners (‘de verbindende factor’) de relatie onder spanning zet. Deze omstandigheid en het feit dat de langstlevende ‘alles op kan maken’ zorgt ervoor dat mensen soms betwijfelen of de wettelijke verdeling hier de beste keuze is.

Afkeer van onderlinge afhankelijkheid

Meer fundamenteel (onafhankelijk van de samenstelling van het gezin) zien we soms een afkeer van het creëren van onderlinge afhankelijkheidsrelaties. Het is dan duidelijk dat de wettelijke verdeling niet als meest favoriete optie uit de bus komt. Een kind is immers afhankelijk van bijvoorbeeld de bestedingen van de langstlevende ouder en weet niet of het überhaupt wat zal verkrijgen.

Groot vermogen

Een keuze voor een directe verdeling is makkelijker te maken naarmate men veel vermogen heeft. Stel u heeft 9 miljoen en een partner en twee volwassen kinderen. Als ieder dan 3 miljoen aan vermogen verkrijgt bij uw overlijden, kunnen we zeggen dat de verzorging van iedereen goed tot stand is gekomen. Niemand hoeft op een houtje te bijten. In situaties met een minder ruim vermogen is de afweging moeilijker. U wilt waarschijnlijk ook de langstlevende goed verzorgen en zeker stellen dat de kinderen wat verkrijgen? Dat kan elkaar bijten.

Bewind

Wilt u een directe verdeling, maar zijn de kinderen nog jong en niet in staat om het vermogen zelfstandig te beheren? Dan is bewind een goede oplossing. Binnen de wettelijke verdeling valt alles onder het beheer van de langstlevende. Over een niet-opeisbare vordering valt niet veel bewind te voeren. Maar als u besluit ieder zijn deel te geven dat kunt u overwegen om te werken met bewind. We zien vaak een ‘eindleeftijd’ van 25 jaar gehanteerd worden. Hier leest u meer over bewindvoering in zijn verschillende vormen.

Tweetrapsmaking

Soms willen mensen een tweetrapsmaking van toepassing verklaren op de verkrijging van de kinderen en/of die van de langstlevende. Zie hier voor meer informatie over een dergelijke bepaling. Met de tweetrapsmaking op de verkrijging van de langstlevende kunt u sturend regelen dat het vermogen naar de kinderen vererft. Een dergelijke making is niet eenvoudig en schept ook zeker onderlinge financiële en administratieve banden. Dit wil men nu juist graag voorkomen door een directe verdeling te maken. Daar zit dus wat innerlijke tegenstrijdigheid in.

Alternatief: toch wettelijke verdeling, maar verstevigen rechten kinderen

Staan bepaalde aspecten van de wettelijke verdeling u tegen? U kunt dan ook kijken naar aanpassingen op de wettelijke verdeling en deze niet geheel terzijde schuiven. Men zou dan kunnen denken aan de volgende opties.

• Vrijgave schema (voor overlijden) bij de vorderingen op grond van de wettelijke verdeling.
• Zekerheid stellen.
• Aanpassen opeisingsgronden.

Het gaat het kader van dit artikel te buiten om dit uit te diepen.

Tot slot

Een directe verdeling kan aantrekkelijk zijn: eenvoud, minder afhankelijkheid en het erfdeel komt vroeger ter beschikking van een kind. Het is echter nog steeds zo dat in de meeste situaties de wettelijke verdeling de voorkeur geniet. We hebben bovendien de fiscale aspecten van alle afwegingen buiten beschouwing gelaten. Deze zijn echter bepaald niet onbelangrijk. Bent u getrouwd en heeft u kinderen en wenst u de wettelijke verdeling niet? Bespreek dit vooral met uw notaris of fiscalist.