In gesprek met tweeëntwintig kunsthelden

Barbara dacht altijd dat ze niet creatief was. Toch besloot ze kunstgeschiedenis te studeren. ‘Ik vond dat ik niet goed kon tekenen, dus koos ik geen kunst op de middelbare school. Vlak voordat ik ging studeren, liep ik door de Leidsestraat in Amsterdam met mijn tante. In de etalage van een posterwinkel zag ik een werk van Mark Rothko. Ik was op slag verliefd, op de kleuren en de magische diepte. Hoe is het mogelijk dat iemand zoiets kan maken, dacht ik.’ Na haar opleiding werkt Barbara jarenlang voor veilinghuis Sotheby’s.

Als haar kinderen op de lagere school zitten, beseft ze opnieuw hoe weinig aandacht er in het onderwijs is voor creativiteit. ‘Dat gaat mij echt aan het hart. Blijkbaar worden kinderen nog steeds niet gestimuleerd om onafhankelijk en creatief te denken.’ Barbara wil haar kinderen iets leren over het maakproces van kunstenaars. Omdat ze geen enkel boek kan vinden, begint het te kriebelen. ‘Ik dacht: waarom schrijf ik het zelf niet?’

In de pubertijd vinden kinderen alles wat ‘anders’ is stom. Daarom wist Barbara direct dat het een boek voor lagereschoolkinderen moest worden. ‘Het gaat er niet om dat ze alle grote kunstenaars kennen of moeten leren schilderen, maar dat ze begrijpen hoe je creatief denkt en wat je daarmee kan bereiken.’ Deze skills zijn volgens haar harder nodig dan ooit. ‘Door de automatisering krijgen banen een andere insteek. Tegenwoordig kan je je alleen nog onderscheiden door anders te denken. Kunstenaars zijn groot geworden door anders te denken. Kun je nagaan hoeveel we van hen kunnen leren.’

Barbara schrijft de eerste verhalen in de avonduren, terwijl ze bij een Amsterdamse galerie werkt. De tijd die overblijft voor het schrijven is schaars. Ze besluit bij te klussen als zzp’er en richt zich verder volledig op haar boek. ‘Ik was altijd bezig met kunst van anderen. Ineens ervaarde ik hoe heftig dat is; beginnen met een blanco doek, een leeg scherm bij mij. Je moet alles uit jezelf halen, dat proces heb ik nu voor het eerst zelf doorlopen. Dat was soms best lastig.’

In het begin was Barbara heel kritisch op zichzelf; de laptop even in de kast leggen als ze vastliep, was er niet bij. ‘Dat heb ik echt moeten leren. Iets in je hoofd hebben en het eruit krijgen zijn twee verschillende dingen. Ik was gewend om binnen vaste structuren te denken, maar creativiteit kan je niet afdwingen. Ik moest mijzelf de ruimte geven om te stoppen, geen oordeel te hebben en een week later de boel weer op te pakken.’

In haar boek bespreekt ze tweeëntwintig kunstwerken. Barbara bezoekt ze allemaal. Sterker nog: ze gaat in gesprek met de werken en probeert zich volledig in te leven in het maakproces. Vijf jaar later is het boek af. ‘Tegen het einde voelde ik mij heel kwetsbaar. Ik was er al zo lang mee bezig, maar altijd in een veilige omgeving. Ineens besefte ik dat straks iedereen gaat beoordelen wat ik heb gemaakt, dat hoort ook bij het proces.’ Inmiddels ligt haar boek ‘Kunsthelden’ in de boekhandels en musea. Bovendien wordt er een theatervoorstelling voor kinderen omheen gebouwd.

Tijdens het maakproces gebeurt er nog iets bijzonders. Omdat ze zich steeds meer begint te interesseren voor onderwijsvernieuwing, schrijft ze zich in voor de lerarenopleiding aan de Universiteit van Amsterdam. ‘Ik raakte steeds meer overtuigd van het feit dat er in het onderwijs echt iets moet veranderen als het gaat om het stimuleren van creativiteit. En dat ik daar een bijdrage aan kan leveren.’ Ze geeft inmiddels het vak Kunst op het 4e Gymnasium in Amsterdam en bouwt aan een les voor basisschoolkinderen rondom haar boek. Want dat is waar het allemaal begint, de plek waar kinderen nog onbevangen zijn en leren dat creativiteit niks te maken heeft met de mooiste tekening van de klas.