NFT’s: windhandel of gouden kans?

NFT staat dus voor non-fungible token, maar dat verschaft nu niet direct duidelijkheid. Een entiteit met de eigenschap non-fungible kan niet worden vervangen door een andere entiteit. Het is min of meer een uitdrukking van uniciteit. Nee, nog steeds niet helemaal helder. Een biljet van tien euro is fungible, wat uitwisselbaar betekent. Je kunt het ruilen tegen een ander briefje van tien en dan beschikt de ontvanger nominaal over hetzelfde als voor de ruil. Een uniek voetbalplaatje, om een voorbeeld te noemen, is non-fungible. Het is niet te ruilen tegen precies hetzelfde voetbalplaatje, aangezien er maar een van is.

NFT’s maken gebruik van blockchain. Even een opfrisser: een blockchain is een systeem om data op te slaan in een keten die bestaat uit datablokken. Deze blokken kunnen niet gewijzigd worden, maar je kunt wel blokken aan de keten toevoegen. Digitale valuta als de bitcoin maken eveneens gebruik van blockchain, net als NFT’s. Om precies te zijn draaien NFT’s op de ethereum-blockchain. Ethereum is een cryptomunt, maar het systeem erachter faciliteert ook NFT’s. Een non-fungible token is een blockchain-koppeling, oftewel een eigendomsaanspraak middels een online contract van een account op een digitaal item. Zo’n item kan van alles zijn, maar de meeste interesse gaat uit naar digitale kunst, waarbij een brede definitie voor kunst geldt: van simpele plaatjes tot omvangrijke collages.

Tweet van 3 miljoen

Het gaat dus vooral om uniciteit. Zo is een NFT van de eerste tweet van Twitter-oprichter Jack Dorsey voor iets minder dan 3 miljoen dollar verkocht. En in maart 2021 veilde Christie’s een digitaal kunstwerk van de kunstenaar Beeple voor 69 miljoen dollar. Beter gezegd: de NFT van het kunstwerk Everydays: The First 5000 Days werd voor dat bedrag geveild. Het wonderlijke is dat je het op internet kunt opzoeken en kopiëren, want het bestaat alleen digitaal. De NFT verleent het eigendomsrecht, maar iedereen kan gewoon een kopie maken van het kunstwerk waarmee de NFT wordt geassocieerd. Vergelijk het met een Rembrandt: er is maar één Joodse bruid en maar één eigenaar, maar iedereen kan een reproductie aan de muur hangen. Het grote verschil is dat van Everydays: The First 5000 Days alleen een digitale versie bestaat, waardoor een reproductie niet te onderscheiden is van het origineel.

Maar wat is nu het nut van NFT’s? In de eerste plaats kan het voor kunstenaars een aantrekkelijke manier zijn om kunst te verkopen die anders niet zo snel een publiek of een geschikt platform zou vinden. Dat verklaart waarom steeds meer kunstwerken met NFT’s over de toonbank gaan. In de tweede plaats beschikken NFT’s over de functionaliteit dat de kunstenaar telkens een deel van de opbrengst krijgt bij elke verdere verkoop van de NFT. Dus een kunstenaar die ooit een werk voor een klein bedrag heeft verkocht, vervolgens doorbreekt en veel hogere prijzen voor zijn werk kan rekenen, kan een graantje meepikken van de waardestijging van zijn vroegere werk.

Voor kopers en verzamelaars is kunsthandel met NFT’s voorlopig nog vrij speculatief. Er worden wel waardestijgingen genoteerd, maar lang niet alle kunst die via NFT’s wordt verkocht kan met winst worden doorverkocht. Desondanks vormen NFT’s volgens sommigen de toekomst van de kunstwereld. Anderen zien het meer zoals voetbal- of Pokémonplaatjes: een rage die voor hoge prijzen kan zorgen, maar vandaag of morgen alweer voorbij kan zijn.

Diefstal en klimaat

Het voordeel van blockchain-technologie is dat elke transactie wordt vastgelegd. Cryptocurrency’s kunnen worden gestolen, maar dat is misschien nog wel lastiger dan een schilderij stelen uit een museum. De waarde van een NFT hangt volledig af van wat iemand ervoor wil betalen. Technische en economische indicatoren spelen geen rol in de waardebepaling, die is volkomen vraaggestuurd.

Hoe zit het met de impact op het klimaat? Digitale valuta vormen een grote belasting; geldt dat dan ook voor andere toepassingen van de blockchain, zoals NFT’s? Het antwoord is ja, doordat ze gebruikmaken van blockchain-technologie. De computerkracht die daarvoor nodig is vreet energie, met emissies als gevolg. Vandaar dat er zonder meer sprake is van klimaateffecten. Sommige kunstenaars hebben daarom besloten hun werk niet langer met NFT’s aan te bieden.

Het is lastig om een nieuw fenomeen op waarde te schatten, zoals dat in de geschiedenis van de kunst wel vaker is gebleken. De befaamde Académie des Beaux-Arts was toonaangevend in de kunstwereld van Parijs. Toch moest de afgeleide Salon in de negentiende eeuw niets hebben van het impressionisme. Inmiddels is het Musée d’Orsay, een voormalig treinstation in Beaux-Arts-stijl, gewijd aan de werken van de impressionisten. Het kan verkeren. En daarom is het nog te vroeg voor een oordeel over NFT’s, zeker omdat het succes ervan sterk samenhangt met wat we kunst of waardevol wensen te noemen.