Bestuurders opletten! Nieuwe informatie over ANBI-regels

Evaluatie van de ANBI- en SBBI-regelingen

Er heeft een evaluatie plaatsgevonden van deze regelingen en het kabinet heeft hierop een reactie gegeven. Er spelen verschillende belangen.

• Het maatschappelijke belang is groot, zo werd in 2022 voor € 5,3 miljard aan de 45.000 ANBI’s gegeven.
• ANBI’s hebben fiscale voordelen. In 2025 was het budgettaire belang van de vrijstelling voor de schenk- en erfbelasting voor ANBI’s en SBBI’s naar schatting € 709 miljoen. Met de giftenregeling was in 2025 een budgettair belang van € 531 miljoen gemoeid.
• Het is nodig om vast te stellen wanneer een instelling als ANBI kwalificeert. Het trekken van grenzen is enigszins arbitrair en leidt tot discussies.
• Er is soms sprake van oneigenlijk gebruik en de Belastingdienst moet daar op een goede manier controle op kunnen uitoefenen.

In de evaluatie is gekeken of de regelingen doeltreffend en doelmatig zijn. Door beperkte data kan echter niet worden vastgesteld of de regeling doeltreffend is. Daardoor kunnen ook geen uitspraken worden gedaan over de doelmatigheid. Meer informatie vergaren door de Belastingdienst en werken met codes en zelfregulering, kunnen oplossingen zijn.

Het aanvraagproces van de ANBI-status lijkt goed te gaan. Zodra een instelling de ANBI-status heeft, is er nog maar weinig zicht op. Er zijn een aantal voorbeelden van misbruik, maar het is onduidelijk of dat incidenten zijn of dat er meer aan de hand is. Om ervoor te zorgen dat de Belastingdienst efficiënter kan werken, wordt in de Fiscale Verzamelwet 2026 voorgesteld een ANBI-portal in te richten. Hiermee wordt de communicatie gedigitaliseerd en een betere invulling gegeven aan de publicatieverplichtingen. Deze portal kan per 2030 operationeel zijn.

Op de korte termijn worden ook verschillende maatregelen getroffen. Zo krijgt het ANBI-team van de Belastingdienst extra mensen beschikbaar voor controlewerk. Er wordt ook met de sector overlegd over effectiever toezicht.

ANBI-voorwaarden

In de wet is vastgelegd aan welke voorwaarden een ANBI moet voldoen. Die bevatten een aantal open normen. Er is bijvoorbeeld de vraag of een instelling niet meer vermogen aanhoudt dan redelijkerwijs nodig is. Dit wordt het bestedingscriterium genoemd. Hierover kan makkelijk discussie ontstaan. Wat zijn de werkzaamheden van de instelling, wat zijn de toekomstplannen en welk bedrag is nog redelijk en welk bedrag niet meer? Als bestuurder van een ANBI doet u er goed aan om deze voorwaarden in het vizier te hebben. En dan met name de voorwaarden die bij uw instelling tot discussies kunnen leiden.

De staatssecretaris van Financiën gaat in zijn reactie in op verschillende voorwaarden.

• Vragen over het bestedingscriterium wil de staatssecretaris niet oplossen door aanpassing van de regelgeving maar door betere informatievoorzieningen aan de Belastingdienst.
• Voor de bestuurders van ANBI’s geldt een integriteitstoets. Zo mag een bestuurder niet voor bepaalde misdrijven zijn veroordeeld. De staatssecretaris ziet er geen heil in om het aantal misdrijven op de lijst te vergroten.
• Het is toegestaan dat het bestuur van een ANBI bestaat uit familieleden. Wel komt dan eerder de vraag op of het algemeen belang en niet het familiebelang centraal staat. Er blijken 1.251 ANBI’s te zijn met een familiebestuur en die hebben een vermogen van € 4 miljard. De helft hiervan heeft maar één of twee bestuurders. Het risico dat regels niet worden nageleefd, is dan groter. De staatssecretaris wil met de sector in overleg over een minimumaantal bestuurders.
• In de praktijk komt het voor dat een instelling de ANBI-status vrijwillig intrekt, kort nadat de fiscale voordelen zijn verzilverd. Het risico is dat de instelling uit het zicht van de Belastingdienst verdwijnt en dat vindt de staatssecretaris onwenselijk. Onderzocht gaat worden hoe dit risico kan worden verkleind.

Er is een aparte regeling voor een ‘steunstichting SBBI’ en die komt slechts 0-5 keer per jaar voor. Deze instelling kan worden gebruikt om geld in te zamelen voor een jubileum van een SBBI (bijvoorbeeld een sportvereniging) De staatssecretaris lijkt het logisch dat deze regeling wordt afgeschaft, maar laat dat over aan een nieuw kabinet.

De voornaamste conclusies zijn dat meer data wenselijk is en dat meer ingezet moet worden op vormen van sectorale regelgeving, codes en zelfregulering.

Een nieuw Besluit ANBI

De staatssecretaris van Financiën kan in een besluit beleid nader toelichten of zelfs nieuw beleid uitvaardigen. Het ‘Besluit ANBI’ is onlangs geactualiseerd en uitgebreid. Het besluit bespreekt onder meer de volgende onderwerpen:

1. Via crowdfunding kan geld worden ingezameld voor een ANBI. Maar dat maakt de crowdfundinstelling zelf nog geen ANBI. Besproken wordt wanneer een crowdfundinstelling zelf een ANBI kan zijn;
2. Handvatten voor de invulling van de categorie ‘welzijn’ van algemeen nut;
3. Instellingen gevestigd in een derde land kunnen ook de ANBI-status hebben, maar moeten aan de Nederlandse ANBI-voorwaarden voldoen;
4. Verduidelijkingen over het verkrijgen van de ANBI-status met terugwerkende kracht.
5. Verduidelijkingen over het intrekken van de ANBI-status, al dan niet met terugwerkende kracht;
6. Handvatten voor de invulling van het bestedingscriterium. Welke reserves zijn toegestaan? Wanneer en in welke mate mag een stamvermogen worden aangehouden? Wanneer moet het rendement op stamvermogen worden besteed?
7. Een toelichting op de beloning van bestuursleden van de ANBI;
8. Een verduidelijking over het verrichten van commerciële activiteiten en commerciële tarieven.

Voor de inhoud van de regelingen verwijs ik u naar het besluit zelf. Een besluit is geen wet, maar het is nuttig om te weten wanneer u afwijkt van de gedachten van de staatssecretaris (en daarmee de Belastingdienst).

Standpunten van de Belastingdienst

Een andere bron van beleid- en regelgeving zijn standpunten van de Belastingdienst. Die geven inzicht in hoe de Belastingdienst specifieke vraagstukken beoordeelt. Er zijn standpunten over:

• Ondertekening echtgenote bij periodieke gift;
• Ontbindende voorwaarde die door schenker kan worden ingeroepen in periodieke schenkingsovereenkomst;
• Periodieke gift met als ontbindende voorwaarde een onzekere gebeurtenis;
• Periodieke gift door middel van verrekening vrijwilligersvergoeding.

Deze standpunten zijn in eerste instantie relevant voor donateurs aan ANBI’s. Maar wellicht komt u als bestuurder in gesprek met een donateur. Dan is het goed om erop toe te zien dat deze informatie, voor zover relevant, niet over het hoofd wordt gezien.

Conclusie

Als bestuurder van een ANBI is enige kennis van belastingregels geen overbodige luxe. We schetsen hier de hoofdlijnen. Speelt er een kwestie in uw situatie? Dan is het goed om nader onderzoek te doen. Zet u hier zelf uw tanden in of heeft u een korte lijn naar een adviseur met kennis van al deze zaken? Een overweging kan ook zijn om een dergelijke (voormalige) adviseur te verleiden om zitting te nemen in het bestuur. Hoe dan ook, verlies niet uit het oog dat uw ANBI en donateurs zich in een web van fiscale regelgeving bevinden.