De eigen bijdrage voor zorgkosten en uw testament

De gedachte dat de eigen bijdrage voor zorgkosten een reële bedreiging vormt voor het eigen vermogen, leeft nog breed in Nederland. We zien dit bijvoorbeeld terug in langstlevendetestamenten. Daarin staat vaak dat de kinderen hun erfdelen kunnen opeisen als de langstlevende een eigen bijdrage voor zorgkosten moet gaan betalen. Soms wordt dit zelfs als slimmigheid verkocht. Is dat terecht?

Een testament ‘op de langstlevende’

Het is in Nederland gebruikelijk dat echtparen regelen dat het vermogen, na het overlijden van één van beiden, aan de langstlevende ter beschikking blijft. Dit is het uitgangspunt van ons wettelijk erfrecht, en deze regeling komt ook vaak in testamenten terug. De kinderen komen in de ‘wachtkamer’ en krijgen pas geld in handen na het overlijden van de langstlevende.

In testamenten is vaak geregeld dat de kinderen in bepaalde situaties eerder hun erfdelen moeten krijgen. Denk aan de situatie dat de langstlevende hertrouwt zonder huwelijkse voorwaarden. Of aan de situatie dat de langstlevende een eigen bijdrage voor zorgkosten moet gaan betalen.

Wanneer komt de eigen bijdrage voor zorgkosten in beeld?

De eigen bijdrage voor zorgkosten speelt als u onder de Wet langdurige zorg valt. Dit is het geval als u 24 uur per dag zorg of toezicht nodig heeft. U krijgt dan recht op verblijf in een zorginstelling. De eigen bijdrage is afhankelijk van het inkomen en vermogen en bedraagt in 2023 maximaal € 31.829 per jaar. Dit is een groot bedrag, maar het is voor het hele pakket van wonen, eten en zorg. Meer over de eigen bijdrage voor zorgkosten leest u in ons artikel “De eigen bijdrage voor zorgkosten in 2023”.

Verder is van belang dat de gemiddelde verblijfsduur in een zorginstelling een relatief korte periode is. Ongeveer 20% van de mensen overlijdt binnen 3 maanden en hoeft daarom nooit de hoge eigen bijdrage te betalen (die geldt pas na 4 maanden). Ongeveer 55% van de mensen overlijdt binnen 2 jaar. En ongeveer 20% verblijft langer dan 4 jaar in een zorginstelling. Zorginstituut Nederland actualiseert deze cijfers jaarlijks.

De eigen bijdrage als opeisbaarheidsgrond

Laten we ons voorstellen dat u als langstlevende ouder wordt opgenomen een zorginstelling. En dat de kinderen het recht krijgen om hun erfdelen op te eisen. Uw vermogen wordt zo kleiner. Dit vermogen is dan ‘veilig’ bij de kinderen. En mogelijk betaalt u door de daling van uw vermogen minder eigen bijdrage. Is dit een ideale situatie?

3 kanttekeningen

Om drie redenen heb ik bedenkingen bij een opeisbaarheidsgrond in een testament wegens de eigen bijdrage voor zorgkosten:

1. Ten eerste is de eigen bijdrage voor zorgkosten een inkomensafhankelijke bijdrage, met een maximum van € 31.829 per jaar. Dat was tot halverwege de jaren 90 van de vorige eeuw anders. Toen gold een echte vermogenstoets en moest eerst het eigen vermogen worden aangesproken. Dit is momenteel niet meer zo. Het eigen vermogen hoeft niet meer worden opgegeten.
2. Een opeisbaarheidsgrond is niet nodig om de erfdelen van de kinderen uit te betalen. U mag de erfdelen van de kinderen ook vrijwillig uitkeren. Dat kan fiscale gevolgen hebben, maar die zijn min of meer gelijk aan de situatie waarin verplicht bent om de erfdelen uit te keren. Kortom, waarom zou u zich verplichten tot iets als dat niet nodig is? Dit speelt nog meer voor 40- en 50-ers die vaak ook een opeisbaarheidsgrond in hun testament hebben opgenomen. Gemiddeld genomen is de eigen bijdrage voor zorgkosten een kwestie voor 80-plussers. Legt u zich niet erg vroeg vast voor een situatie die over 20, 30 of nog meer jaren kan spelen? Eigenlijk accepteert u dan de zorg die de overheid op dat moment voor ons in petto heeft. Of u bent dan afhankelijk van uw kinderen voor alternatieven.
3. U heeft uw vermogen wellicht nodig als u permanente zorg nodig heeft. Zo zijn er mensen die een zorgvilla overwegen. Een zorgvilla is het particuliere alternatief voor een reguliere zorginstelling. Dit kost meestal meer geld dan een reguliere zorginstelling en de betaling kan lastig worden als het vermogen aan de kinderen is uitgekeerd. Hetzelfde geldt voor mensen die erover denken om de zorg thuis te organiseren. Meer hierover leest u in ons artikel “Hoe gaat u de zorg organiseren en wat zijn de kosten?”

Een regeling in uw levenstestament

Op basis van deze gedachten verbaas ik me erover dat de verplichting om de erfdelen uit te keren als een eigen bijdrage voor zorgkosten moet worden betaald, in veel testamenten voorkomt.

Het lijkt me beter om de touwtjes zo lang mogelijk zelf in handen te houden. En als u niet meer kunt beslissen over het al dan niet uitkeren van de aanspraken? Voor deze situatie geldt uw levenstestament en daarin kunt u dit onderwerp aandacht geven. U kunt bijvoorbeeld aangeven dat uw vertegenwoordiger de aanspraken mag uitkeren, mits het verantwoord is in de gegeven situatie. U bent dan flexibeler dan met een opeisbaarheidsgrond in uw testament.