Wanneer is curatele een passende maatregel?

Verschil curatele en bewind

Curatele is, net als bewindvoering, een manier om iemand te beschermen die financieel en vermogensrechtelijk niet goed voor zichzelf kan zorgen. Ook kan het zijn dat de persoon zichzelf of een ander in gevaar brengt, als gevolg van een lichamelijke of geestelijke toestand, dan wel een gewoonte van drank- of drugsmisbruik.

Een curator wordt door een rechter benoemd. Deze curator verricht dan taken namens de persoon. Iemand die onder curatele staat is handelingsonbekwaam. Hij of zij mag bijvoorbeeld niet zelfstandig contracten aangaan. Als hij dat toch doet dan kan de curator die overeenkomsten ongedaan maken.

Dit is een groot verschil met bewind: daarbij blijft de rechthebbende handelingsbekwaam. Het moet dan ook duidelijk zijn dat een rechter alleen curatele toepast als een lichtere beschermingsvorm (bijvoorbeeld bewind) onvoldoende werking biedt. De eerste richtlijn voor een kantonrechter over curatele is dan ook de volgende: ‘als een lichtere beschermingsmaatregel voldoende is, moet daarvoor worden gekozen’. De lichtste maatregel is een levenstestament, dan bewind en/of mentorschap en tot slot curatele.

Hoe vraagt u curatele aan?

U beseft hopelijk dat er serieus iets aan de hand moet zijn, wil curatele toegepast worden. Maar hoe vraagt u dat dan vervolgens aan? Curatele vraag u aan bij de rechter. Hiervoor is een stappenschema opgesteld. Hier treft u een overzicht van deze stappen aan. Onder meer de persoon zelf, diens partner en familieleden kunnen aan een rechter vragen een curatele uit te spreken. Wilt u curatele aanvragen en zelf als curator optreden, kijk dan hier voor het aanvraagformulier. Voor de aanvraag van een curatele hoeft u zich niet te laten vertegenwoordigen door een advocaat.

Wat zijn de taken van de curator?

In de basis komt het erop neer dat een curator namens de curandus financiële en persoonlijke zaken regelt. Bij de financiële zaken kunt u onder andere denken aan het beheer van een bankrekening en beleggingen en het doen van aangifte inkomstenbelasting. Voor persoonlijke zaken denkt u aan het regelen van zaken rondom de zorg en zorgverleners, maar ook ingrijpen als u ziet dat het niet goed gaat met de betrokkene. De taak is uiteraard beperkt. Zo mag de curator bijvoorbeeld geen verzoek tot echtscheiding doen of beslissen over adoptie of erkenning. Ook kan hij of zij niet namens de curandus gebruik maken van het stemrecht.

Wanneer is curatele een passende maatregel?

Eigenlijk is het verstandig om drie maatregelen tegen elkaar af te wegen: bewind, mentorschap en curatele. Je zou kunnen zeggen dat curatele de meest omvattende vorm is: het betreft de geldzaken en persoonlijk zorg. Bewind beperkt zich tot geldzaken en mentorschap tot persoonlijke zaken.

Als beide zaken noodzakelijk zijn dan kan curatele onder omstandigheden een passende maatregel zijn. Voorafgaand aan een overweging over curatele hoort echter de afweging tussen bewind en een volmacht. Daarover later meer.

Zijn er ook nadelen aan curatele?

Curatele wordt beschouwd als de maatregel die het meest ingrijpt in de persoonlijk levenssfeer. De persoon wordt immers handelingsonbekwaam. Dat is bij de andere genoemde maatregelen niet het geval is. Curatele is een inperking op de vrijheid van een mens die een rechter niet lichtvaardig toepast.

Personen onder curatele zijn terug te vinden in het Centraal curatele- en bewindregister, het handelsregister (als de betrokkene een onderneming heeft) en het kadaster (als de betrokkene een woning bezit). De griffie bericht ook de gemeente waar de betrokkene staat ingeschreven en publiceert de beschikking in de Staatscourant

Soms wordt in familiesituaties het informeren van de rechter als bezwarend ervaren. De plicht om de rechter te informeren is natuurlijk opgezet ter bescherming van de rechthebbende en is een essentieel onderdeel van curatele. Bij meerderjarigenbewind (ook een rechterlijke maatregel) geldt een vergelijkbare verplichting tot rekening en verantwoording. Een gekwalificeerde buitenstaander zorgt ervoor dat een curator geen misbruik van diens positie maakt en beschermt zo de belangen van de curandus.

Hoe verhoudt curatele zich tot het levenstestament?

Ik wijs u graag op de volgende punten.

• Als er al een levenstestament is en er wordt een curatele uitgesproken dan eindigt de in dit levenstestament opgenomen volmacht meestal.
• In een volmacht wordt vaak de volgende zin opgenomen: ‘Ik tref deze maatregelen om te voorkomen dat ik onder curatele word gesteld, dat over mijn goederen beschermingsbewind of ten behoeve van mij mentorschap wordt ingesteld.’
• Het is duidelijk dat men in een levenstestament ook zaken van vermogensrechtelijke aard regelt (‘geldzaken’). Daarnaast kan ook zeker de persoonlijk zorg in de volmacht aan bod komen. In die zin kunnen dus dezelfde zaken nagestreefd worden.
• In het levenstestament kan ook aangegeven worden dat als de rechter vindt dat een rechterlijke maatregel toch de voorkeur heeft boven de al opgestelde volmacht dat dan de persoon die als gevolmachtigde is aangegeven moet optreden als curator.
• In beginsel moet dan de voorkeur van de volmachtgever worden gevolgd. U begrijpt dat als er onenigheid is in de familie en het onduidelijk is of de belangen van de rechthebbende op de voorgrond staan, de rechter een ander dan de gemachtigde tot curator kan benoemen.
• Bij een volmacht blijft de persoon zelf handelingsbekwaam. Dat is nogal een verschil met curatele.

Tot slot

Curatele is de zwaarste beschermingsmaatregel die in het Nederlandse recht bestaat. De situatie moet dan ook behoorlijk ernstig zijn wil curatele de meest passende maatregel zijn. Vroeger werd er vaak naar gegrepen omdat overeenkomsten gesloten door een onder curatele gestelde ongedaan gemaakt kunnen worden.

Ongedaan maken van overeenkomsten kan echter nu ook bij een beschermingsbewind dat is gepubliceerd. De laatste jaren is daarom het aantal ondercuratelestellingen gedaald.

Is er nog sprake van wilsbekwaamheid? Dan is het logisch te beginnen met een levenstestament. Zoals geschreven kunt u daarin al rekening houden met een eventueel toekomstige curatele. Is er geen levenstestament en is er behoefte aan begeleiding op financieel en persoonlijk vlak, dan kan curatele soms een optie zijn. Dan zou dus vastgesteld moeten worden dat bewind en mentorschap onvoldoende bescherming bieden.